تعابیر امام خامنه ای؛ از نقطه چین های ادبیات دفاع مقدس تا سینمای معناگرای جنگ - مجله سفرنامه پاریس

با تور چین سفری خاطره انگیز را تجربه کنید.

خبرنگاران:

شما که دفاع مقدس را روایت می کنید، بخصوص آن هائى که روایت هنرى می نمایند، در واقع آئینه اى هستید در مقابل یک مظهر جمال و جلال، که او را منعکس می کنید. .. شما امروز آن ها را در واقع با کار هنرى خودتان بازآفرینى می کنید...خود این کار فرهنگى و کار هنرى شما که روایت آن جهاد مقدس هست، جهاد است

اینها تعابیریست که امام خامنه ای در 24 شهریورماه 88 و در دیدارشان با اصحاب هنر دفاع مقدس، برای هنرمندان این عرصه برشمردند. با توجه به اینکه امروز در دنیا، جبهه های مقابل نظام در خارج و داخل کشور، بر آن مبنا قدم برمی دارند که هشت سال دفاع بی نظیر و مقدس رزمندگان مان را نادیده بگیرند و با جایگزین کردن جذابیت های کاذب غربی به جای فرهنگ پایداری و یادآوری حوزه ایثار، فرهنگ مقاومت را در نسل جدید کمرنگ تر نمایند، پرداختن به بحث دفاع مقدس ، به خصوص در مقوله هنر آن بسیار مورد توجه است، هنر تاثیرگذارترین حوزه در میان مردم و ماندگارترین روش برای تثبیت صندلی ارزشی بحث دفاع در اذهان نسل آینده است. به همین جهت رهبر معظم انقلاب از نقش هنر به عنوان بازآفرینی وقایع جنگ در مفهوم کار ارزشی یاد می نمایند و درجه این کار را از حیث مقابله با فرهنگ کاذب مداخله جو، که با واقعیات هنر دفاع مقدس مقابله می نماید در درجه جهاد معرفی می نمایند.

تحقیقاً پرمشترى ترین آثار هنرى بعد از انقلاب مربوط به دفاع مقدس بود

یکی از اصلی ترین آسیب هایی که در زمینه کار فرهنگی دفاع مقدس دچار شده ایم، این است که موضوعات، در قالب چند سوژه خاص باقی می ماند، یا تصور می شود که کارهای هنری تماما با مضامین تکراری فراوری می شود. چنین دیدگاهی بعد از مدتی، مخاطبان و هواداران را به نتیجه ای نادرست سوق می دهد که مساله دفاع مقدس یک بحث تکراری و کلیشه ایست و دیگر برای فراوری، جای ایده نو ندارد. درحالیکه طبق آسیب شناسی امام خامنه ای این مشکل، دقیقا به این قضیه برمی شود که ما دفاع مقدس را در صندلی چند موضوع خاص محصور نموده ایم:

این میدان یک میدان بسیار وسیعى است و واقعاً هنوز بسیارى از بخشهاى آن کشف نشده است. نه اینکه انسان یا ذهنها نتواند آن را به دست بیاورد و بفهمد و بشناسد، نه، منعکس نشده. نباید تصور کرد که مضامین دفاع مقدس، مضامین تکرارى است. خیلى از مفاهیم و مضامین در مجموعه ى این کوشش هشت ساله وجود داشته که هنوز درباره ى آنها کار نشده، فکر نشده...

مثال های امام خامنه ای برای پرمخاطب بودن آثار دفاع مقدس

دومین آسیب شناسی که رهبر معظم انقلاب نسبت به بحث هنر در دفاع مقدس در جامعه دارند، بحث تصورِ غلطِ نبود ِ مخاطب است. این تفکر جزو مواردی است که موجی ناامید نماینده درباره فراوری اثر درحوزه دفاع مقدس ایجاد می نماید و توجیه نابجایی میِ شود برای کم کاری در این حیطه:

اینکه تصور بشود که هنر دفاع مقدس در جامعه ما مخاطب ندارد، طالب ندارد، این هم خطاى بزرگى است، از اشتباهات فاحش است؛ اگر کسى این را خیال کند. تحقیقاً پرمشترى ترین آثار هنرى بعد از انقلاب در زمینه هاى مختلف، آن آثار هنرى است که مربوط به دفاع مقدس بود؛ چه در زمینه فیلم و سینما، چه در زمینه کتاب، خاطره، داستان...(24، 6، 88)

کتاب خاک های نرم کوشک نوشتهٔ سعید عاکف در حوزهٔ دفاع مقدس خاطرات همسر و دوستان شهید عبدالحسین برونسی را درباره شهید نقل می نماید. این کتاب در کمتر از دو سال به بیش از 100مرتبه تجدید چاپ رسید و به پرفروش ترین کتاب حوزه دفاع مقدس تبدیل شد. کتاب دا نوشته سیده اعظم حسینی و در واقع روایت خاطرات سیده زهرا حسینی در بصره و خرمشهر است که سال های محاصره خرمشهر توسط نیروهای عراقی محور مرکزی این کتاب را تشکیل می دهد. این کتاب برترین اثر ادبی سال 87 شد و پر فروش ترین کتاب دفاع مقدس در چند سال متوالی بوده است . اولین کتاب خاطرات یک زن در دوران دفاع مقدس است که به زبان های خارجی چاپ شده. بیش از 150 بار تجدید چاپ شده است و قریب چهار میلیون نسخه از آن تاکنون به فروش رسیده. این مثال ها دلیلی بر صدق این گفتار در ادبیات دفاع مقدس است و امام خامنه ای آن ها را مصداقی مطرح می نمایند.

همچنین در مقوله هنر و فیلمسازی به پر فروش ترین فیلم های سینما که اکثرا با مضامین دفاع مقدس است اشاره می نمایند. مثل فیلم آژانس شیشه ای که به عنوان بهترین فیلم 30 سال سینمای پس از انقلاب برگزیده شد ، لیلی با من است و اخراجی ها که رکورد فروشش چهاربرابر پرفروش ترین های بعد خودش بود. زیرا که این ها بیشترین مشتری ها، فروش ها و جاذبه ها را داشته است. و البته دلیل کم مشتری بودن بعضی از اثرها را در حوزه دفاع مقدس نقص در ساختار آن عنوان می نمایند.

اشکال در مضمون و محتوا نیست، در ساخت است

البته بعضى از کارها هست، مشترى پیدا نمی نماید؛ این ، در قالب است، در کیفیت است، در مایه هاى کمِ هنرى است که به خرج داده می شود و در یک اثر به کار می رود و طبعاً طالب پیدا نمی نماید. بنابراین در این زمینه هرچه بتوان کار کرد، هرچه بتوان سرمایه گذارى مالى و مدیریتى و وقتى و این ها کرد، جا دارد؛ و سفارش ما این است. دوستان هنرمند هم با شوق و امید، این کار را دنبال نمایند. البته این کار افراد پا به رکاب و آماده و مسئولیت شناس لازم دارد؛ یعنى کسانى که حقیقتاً احساس مسئولیت نمایند و حالت تنبلى و خواب آلودگى و اینها در انسان نباشد. یک چنین عناصرى می توانند خوب در این عرصه و در این میدان نقش ایفاء نمایند...(24، 6، 88)

تجربه ثابت نموده، کاربرد هنر برای جذابیت بخشیدن به اثر بسیار موثر است. چیزی که در سینمای ما کمتر به چشم می خورد. زیرا بعضی کارگردانان از پس ترکیب مطلوب محتوا و فرم بخوبی برنمی آیند. یا آنچنان به سوژه به طور خاص می پردازند که کار از جذابیت های هنری سینما جا می ماند و کم بهره می شود. در واقع محتوا از فرم جلو می زند. گاهی هم برعکس آنقدر جلوه دادن به سکانس های سینمایی به لحاظ فرم پر رنگ است، که سوژه لابلای هنرنمایی ها گم می شود. و در واقع فرم از محتوا جلو می زند. برای از بین بردن این مسائل احتیاجمند آنیم که با مدیریت بهتر بر هزینه ها و امکانات موجود، اختصاص سرمایه گذاری بیشتر و وقت گذاشتن روی ساخت، به خصوص در کار دفاع مقدس که اهمیت ویژه آن را احساس نموده ایم، به اصلاح ساختارها و قالب ها روی بیاوریم. این کار میسر نمی شود مگر با مسئولیت پذیری دغدغه مندان این عرصه و فرهنگ سازی برای دغدغه مند شدن.

بزرگترین هنر نویسنده، ترسیم لحظات حساس است، چون نمی توانند تصویر نمایند، نقطه چین می گذارند

این موضوع در نوشته ها و آثار مکتوب هم صادق است. و برای آنکه اثر به یک اثر جذاب و مطلوب تبدیل شود احتیاج است بعضی نکات خاص را بخصوص درباره آثار دفاع مقدس مدنظر قرار داد. امام خامنه ای سال 92 در دیدار با راوی و نویسنده کتاب لشکر خوبان در بیان ویژگی های خوب این کتاب به چند نکته اساسی درباره برجسته شدن اثر اشاره ظریفی می نمایند و می فرمایند: یکی از بزرگ ترین هنرهای نویسنده ها - یعنی کسانی که روایت می نویسند، چه رمان نویس، چه داستان کوتاه، چه خاطره - یکی از مهم ترین بخش های کارشان این است که بتوانند لحظات حسّاس را ترسیم نمایند. بعضی از کتاب ها را انسان نگاه می نماید، داستان مفصّلی است، وقتی به آن لحظه حسّاسی که یک حادثه درونی در وجود یک شخصیّتی از شخصیّت های این داستان دارد شکل می گیرد یا یک اتّفاق مهمّی دارد در بیرون می افتد، چون نمی توانند تصویر نمایند، از اینجاها می گذرند؛ مثل کسی که نقطه چین کند یک بخشی را، نقطه چین می نمایند، می گذرند... یکی از محسنات این نگارش های خوب و برجسته این است که این لحظه های حسّاس را توانسته اند تصویر نمایند، توانسته اند تشریح نمایند، توانسته اند بیان نمایند. بعضی از لحظه ها هست که جز با تصویر جسمانی و نمایشی قابل فهمیدن نیست؛ [اگر] این را کسی بتواند در نگارش، خوب بیان کند، خوب تصویر کند، واقعاً هنر بسیار بزرگی است؛ حس را منتقل می نماید به خواننده از هر زبانی؛ یعنی به هر زبانی این جور نوشته ها ترجمه بشود، بسیار مفید خواهد بود.

دنیای کردن معارف دفاع مقدس، اگر این کتاب ها ترجمه و در دنیا منتشر بشود، می دانید چه اتفاقی در دنیا می افتد؟

وقتی لیست فیلم های بین المللی پر شد از سلایق فراورینمایندگان اروپایی یا به فرموده خود رهبری آثارمان امکان انعکاس بین المللى، کمتر پیدا کرد جایی هم نمی ماند برای فیلم های منحصر به فرد ایران و دفاع مقدس هشت ساله اش. تنها گاهی اوقات جبر قوانین حاکم بر این جشنواره های بین المللی مجال کمی می دهد تا یکی دو عنوان هم ازسینمای ایران شرکت بین المللی داشته باشد.

اما آیا نقص کار در سیاست گذاری های این جشنواره هاست؟ مهندسی عظیم فکری رهبر معظم انقلاب این مورد را اشکال کار ما در عرصه هنر و ادبیات دفاع مقدس نمی داند. بلکه مخاطبین و خوانندگان را مختص جشنواره های بین المللی نمی دانند و نقص کار را در ارائه ضعیف ما در ترجمه اثر و صدور آن به ملل دیگر می دانند:

این جشنواره هاى بین المللى، کارهائى را که حقیقتاً راوى خوب و درستى از دفاع مقدس یا از انقلاب یا از ارزش هاى نظام جمهورى اسلامى باشد، مطلقاً به خود راه نمی دهند و دوست ندارند... سیاست جشنواره هاى بین المللى، سیاست برخلاف و برعکس این است؛ اما بالاخره مخاطب به این جشنواره ها اختصاص ندارد و می توان مخاطبینى، طالبانى، خوانندگانى براى کتاب ها، بینندگانى براى فیلم هاى دفاع مقدس پیدا کرد؛ در صورتى که براى کار و اثر ترجمه درست و خوبى انجام بگیرد که به نظر من یکى از عرصه هاى کار این است.(24، 6، 88)

امام خامنه ای در سخنانی پیرامون کتاب گردان نهم ترجمه آثار ادبی ارزنده را روشی برای دنیای کردن معارف دفاع مقدس عنوان می نمایند و در این باره می گویند:این کتاب ها همچنین شایستگی ترجمه به زبان های زنده دنیا را دارند. هم کتاب های خاطرات شفاهی و هم خاطرات مربوط به اسرای عراقی. اگر این کتاب ها به زبان انگلیسی و اسپانیولی و عربی و زبان اردو ترجمه و در دنیا منتشر بشود، می دانید چه اتفاقی در دنیا می افتد؟

نگذارید روضه خوانی برای شهدا، به سرنوشت روضه خوانی برای سیدالشهداء(ع) - در دوره هائی - دچار بشود، همان چیزی که هست را بیان کنید؛ منتها بیان هنرمندانه

وقتی اثری چه در حوزه کار ادبیات، چه در هنر و دیگر عرصه های فرهنگ، مستند و وابسته به مطالعات دقیق و منسجم نباشد هیچگونه ارزش استناد کردن و البته مانور دادن ندارد. زمانی یک مجموعه هنر، ارزش افتخارکردن را پیدا می نماید که آمیختگیش با واقعیت ماجرا مرزبندی نداشته باشد. در کار دفاع مقدس هم که تمام زمینه های روایی، داستانی و هنری برگرفته از هشت سال مقاومت قابل تامل است، هر کار اثرگذار احتیاجمند تحقیق و پژوهش بسیار است. برای مستند سازی کار هنری، اصل تحقیق باید به عنوان اولین اصل مدنظر قرار داده شود. جزئیات را نیز در قالب اثر بگنجانیم چرا که در این حوزه قرار است مقاومت و دلاوری و فرهنگ ایثار یک نسل به آیندگان منتقل شود. هرچه تکیه به تاریخ اثر و تدوین تحقیقات انجام شده بیشتر باشد، اثر باورپذیرتر و قابل درک تر است:

خوشبختانه تحقیقات خوبى هم دارد در بعضى از مراکز انجام می گیرد - هم در آن بخشهائى که اسناد را در اختیار دارند؛ نگهدارى اسناد، پردازش اسناد، تدوین اسناد؛ این ها خیلى مهم است؛ این ها نبایستى بگذارند از دست برود؛ در اختیار محققین قرار بگیرد و ان شاءاللَّه ادبیات دفاع مقدس از تحقیق استفاده کند؛ هنر دفاع مقدس هم از ادبیات و تحقیق حداکثر استفاده را ان شاءاللَّه بکند.

روایت از شهدا مثل روایت از حماسه عظیم عاشورا احتیاجی به افزودنی ندارد. فقط یک بیان هنرمندانه می خواهد. این حوادث آنقدر پتانسیل برای استقامت و حماسه دارد که احتیاجی به اغراق نیست. این موضوع مهم را امام خامنه ای در سال89 در دیدار با مسئولان مؤسسه روایت سیره شهدا به خوبی بیان می نمایند و می فرمایند:

گاهی اوقات انسان خیال می نماید برای شیرین کردن یک قضیه در چشم مخاطبین، باید آن را با پیرایه ها و اغراق هائی بیامیزد؛ بعد که از یک افق بالاتری نگاه می نماید، می بیند نه، این پیرایه ها - چون مصنوع ما بود - نه فقط بر ارزش آن عنصر حقیقی نیفزود، بلکه گاهی از آن کاست. اتقان را در نظر بگیرید و روایت را روایت صحیح قرار بدهید؛ نگذارید روضه خوانی برای شهدا، به سرنوشت روضه خوانی برای سیدالشهداء(ع) - در دوره هائی - دچار بشود. همان چیزی که هست را بیان کنید؛ منتها بیان هنرمندانه. ما می خواهیم کمبودهای هنرمندی خودمان را در تبیین حوادث عاشورا، با اضافه کردن افزودنیهای غیرلازم پر کنیم؛ در حالی که نه، اگر ما بلد باشیم و ما هنرمند باشیم، هیچ افزودنیای لازم نیست.

این کتاب ها می تواند منبع ده ها فیلم و ده ها رمان باشد

امام خامنه ای در یکی از فرمایشاتشان به خوبی پلی می زنند میان ادبیات خوب و سینمای خوب. و از اصحاب هنر و فرهنگ و مسئولان می خواهند که آن را عینیت ببخشند. ایشان معتقدند می توان از آثار ممتاز ادبی در زمینه دفاع مقدس محتوای خوبی برای سینمای حماسی نیز استخراج کرد و این نکته آی است که باید مدنظر قرار بگیرد. ایشان این نکات را در سخنانی پیرامون کتاب گردان نهم عنوان نموده و می فرمایند:

ماجرایی که این آقای گلعلی بابایی در کتاب همپای صاعقه برخورد شهید وزوایی و آقای متوسلیان را نقل می نماید، این ماجرا خودش دست مایه یک فیلم است، از این قضیه یک فیلم زیبای هنری درست می شود. کتاب های بسیار خوبی در رابطه با دفاع مقدس نوشته شده است. این کتاب ها منبع ده ها فیلم و ده ها رمان می تواند بشود. اگر نویسندگان ما و هنرمندان کوشش وسیعی آغاز نمایند، عرصه دفاع مقدس شایستگی ده ها رمان دفاع مقدس را دارد. همین کتابی که درباره گردان نهم تهران اخیراً گلعلی بابایی نوشته و شهید وزوایی و دیگران را مفصلاً توضیح داده است، انسان وقتی این کتاب را می خواند، به معجزه انقلاب پی می برد.

ریزش ها و رویش های فرهنگ دفاع مقدس

نقد و آنالیز در آثار هنری در حوزه دفاع مقدس، مثل نقد در دیگر حوزه ها، تنها بهانه ایست برای محاسبه آنچه نموده ایم و ترسیم افق آنچه باید از این به بعد انجام دهیم. نه آنقدر در نقدهایمان خوش بین باشیم و کمرنگ کنیم کمبودها را که نقص ها فراموش شود و نه آنقدر کفه انتقاد از عملنمودها را سنگین کنیم که دلیلی شود بر ایجاد یاس و نا امیدی در این حوزه. چیزی که در این میان ما را خوش بین می نماید به ادامه جهت، البته با در نظر دریافت اصلاح ساختارها، امیدواری رهبر فرزانه انقلاب است در بحث رویش های این عرصه و پیشرفت رو به جلوی آن. صحبت های رهبری در این باب همواره امیدوارنماینده است، و این نشان از آن است که کار در چند سال گذشته پیشرفت خوبی داشته. البته ایشان همین بحث اهمیت توجه به رویش ها را پیش تر به خود هنرمندان تذکر داده اند:

نباید تصور کرد که آنچه می گوئیم، بیان می کنیم، انتقاد می کنیم، پیشنهاد می دهیم، این تأثیرى نمى بخشد و جائى مورد توجه و مورد عمل قرار نمی گیرد؛ اینجور نیست. تا حالا هم ما در زمینه ادبیات دفاع مقدس، هم هنر دفاع مقدس پیشرفت داشتیم... اینى که ما بگوئیم عقب رفت داشتیم، عقب گرد داشتیم، ریزشمان بیشتر از رویش بوده، نه، این ها را من قبول ندارم؛ ما پیشرفت داشتیم، تکامل داشتیم؛ ممکن است آنچه که بوده، از انتظار ما کمتر بوده؛ این خوب است. اینکه ما انتظار بیشترى داشته باشیم از آنچه که رخ داده، از واقعیت راضى نباشیم و به واقعیت ها قانع نباشیم، این خیلى چیز خوبى است، لیکن اینکه تصور کنیم این همه کوشش که شده در طول این سال ها، پا زدیم و جلو نرفتیم، این درست نیست. نخیر، درست پیش رفتیم، جلو رفتیم، کار انجام گرفته...(24، 6، 88)

زیبایی هاى دفاع هشت ساله یک ملت، شما سینماگران جنگ، پشت صحنه جنگ را چقدر تصویر کردید؟

پیش تر امام خامنه ای اصل کار برای حوزه دفاع مقدس را یک احتیاج ضروری برای نگاه زیبا شناسانه هنرمند عنوان می کردند. ایشان با تحلیل نگاه هنرمندانه یک فیلمساز و یانویسنده این ضرورت را آنالیز کردند و مصداق بعضی موضوعات مرتبط با جنگ را نام بردند:

کار هنرمند این است؛ یعنى ظرافت ها، زیبایی ها، ریزه کاریها، دقایق و حقایق غیر قابل دید با چشم غیرمسلحِ به هنر را با سلاح هنر و نگاه هنرمندانه، بیرون مى کِشد و نشان مى دهد. ... شما به عنوان کسى که دنبال زیبایی ها مى گشت، چطور مى توانید زیبایی هاى دفاع هشت ساله یک ملتِ دست خالى را از میهن خودش، از کشور خودش، از ملت خودش و از نظام خودش، در آن میدان سخت نادیده بگیرد. الان چند سالى است که کتاب هایى درباره سرداران و فرماندهان جنگ باب شده و مى نویسند ...این زیبایی هایى که آدم در زندگى ...شهید همت و شهید خرازى مى تواند پیدا کند و یا این هایى که حالا هستند، نظیرش را شما کجا مى توانید پیدا کنید؟... سینماى معناگرا؛ خوب کدام معنا شیواتر و عمیق تر از احساس فداکارى و ایثار است. این ها زیبایى است، این ها را استخراج کنید... خیلى حرف دارید براى گفتن؛ شما سینماگران جنگ، پشت صحنه جنگ را چقدر تصویر کردید؟ چه شد که این جنگ آغاز شد؟ کدام فیلم سیاسىِ بین المللىِ پلیسى، مى تواند شیرین تر از این در بیاید که شما تصویر کنید - اسناد هم الان وجود دارد - چطور شد که صدام حسین به خودش جرئت داد و این گستاخى را کرد که به قصد تسلط بر ایران، به ایران حمله کند؟ و کدام کارخانجات به او سلاح شیمیایى فروختند؟ آن هایى که آن سنگرهاى هشت ضلعى و پنج ضلعى را درست کردند، چه کسانى بودند؟ کدام کشورها آن هواپیماها را به او دادند؟ آن مأمورین عالى رتبه سیاسى، امنیتى و نظامى اى که از کشورهاى مختلف - از جمله امریکا - به بغداد آمدند و با او و مردان او ملاقات کردند، چه کسانى بودند؟ شما به این ها نپرداختید. اصلاً شخصیت صدام کیست؟ این ها براى قصه نویسى جا دارد. - (بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعى از کارگردانان سینما و تلویزیون 1385، 03، 23)

این حجم کارى که انجام دادیم، در مقابل آنچه که باید انجام بگیرد، بسیار کم است

هشت سال پیش نقدها رهبر معظم انقلاب بیشتر در زمینهِ کمیت و کیفیت کار در حوزه دفاع مقدس بود و در این مقوله روی بحث کتاب و حوزه ادبیات دفاع مقدس تاکید ویژه ای داشتند. ایشان تاکید می نمایند که پرداختن به مقوله دفاع مقدس فقط برای افتخار کردن نیست بلکه درس ةای بسیاری از مقاطع مختلف آن می توان گرفت. کاری که سایر کشورها هم در خصوص جنگ های داخلی شان انجام می دهند و در خصوص آن کتاب می نویسند:

در مقوله خاطرات و تاریخ جنگ، من می خواهم تکیه و تأکید کنم. ما همه این حجم کارى که انجام دادیم، در مقابل آنچه که باید انجام بگیرد، بسیار کم است... هم از لحاظ کمیت، بسیار کمتر از آن چیزى است که باید باشد، هم از لحاظ کیفیت - اگرچه بعضى از کیفیات آن ها واقعاً خوب است - اما در مجموع، آن کیفیتى که باید نشان دهنده زیبایی ها، ظرافت ها، لطف ها، برجستگی ها و درخشندگی هاى این دوران عجیب باشد، نیست و هنوز خیلى جا براى حرف زدن هست؛ خیلى. ببینید! وقتى گفته می شود که مثلاً ما ششصد یا هزار عنوان کتاب درباره دفاع مقدس نوشته ایم، بعضی ها خیال می نمایند که این خیلى زیاد است؛ نه، این خیلى کم است. جنگ یکى از مقاطع حساس تاریخ براى همه ملت هاست؛ چه در آن جنگ شکست بخورند، چه پیروز بشوند؛ بررسى این حادثه براى آن ملت ها، سرشار از درس است. نه اینکه فقط افتخار کنیم؛ افتخار کردن، یکى از بخش هاى قضیه است؛ ...در دنیا روى جنگ هایى که اتفاق می افتد، خیلى کار می نمایند؛ ... من فقط این یک رقم را عرض بکنم: این جنگ هاى داخلى امریکا - که معروف به جنگ هاى انفصال است که تقریباً از سال هزار و هشتصد و شصت آغاز شده و چهار سال هم طول کشیده؛ و در سال هزار و هشتصد و شصت و چهار یا شصت و پنج هم تمام شده است؛ ...یک نویسنده امریکایى می گوید: درباره این جنگ ها بیش از صد هزار عنوان کتاب نوشته شده است! براى چهار سال جنگ، آن هم جنگ بى افتخار - جنگ دو بخش از یک ملت با همدیگر افتخارى ندارد - ... دفاع مقدس، جنگِ سرتاپا افتخار است؛ ... - (بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار جمعى از رزمندگان، ایثارگران و فرماندهان دوران دفاع مقدس (1385، 07، 29)

و البته در همه دیدارها ایشان روی بحث پرداختن به زندگینامه حقیقی فرماندهان جوان جنگ که با قدرت فضای نابرابر جنگ را مدیریت می کردند تاکید داشته و دارند. زیرا این حوزه موضوعی در بحث هشت سال مقاومت ما موضوعیست که به خاطر گستردگی فراوان همواره جای کار دارد و حرف برای گفتن ...