خیز بورس با نسیم آزادی - مجله سفرنامه پاریس

به گزارش دنیای اقتصاد، معاملات روز دوشنبه در حالی شروع شد که در شب قبل از آن تصمیم اخیر سازمان بورس حکایت از بازگشت بازار سرمایه به دامنه نوسان متقارن و کاهش حجم مبنا در تمامی نمادهای بورسی به محدوده یک و نیم میلیارد تومان داشت. بر این اساس به نظر می رسد که خروج بازار سهام از بحران دامنه نوسان نامتقارن در کنار کمرنگ شدن تاثیر منفی حجم مبنا بر تخصیص متعادل قیمت ها بر اساس عرضه و تقاضا شرایطی را پدید خواهد آورد تا به سبب آن در ماه های پیش رو شاهد متعادل شدن بازار و کاهش فشار معاملات هیجانی بر دو طرف عرضه و تقاضا باشیم.

کابوس سه ماهه بورس

بیست و پنجم بهمن ماه 1399 مصادف بود با نخستین روزهای ورود محمدعلی دهقان دهنوی به سازمان بورس و اوراق بهادار و به کارگیری دامنه نوسان نامتقارن در بازار سهام؛ دامنه ای که در ابتدا با افزایش یک درصدی سقف مجاز نوسان مثبت به 6 درصد و کم شدن نوسان منفی آن به 2 درصد تصور می شد راهی باز خواهد نمود به سوی رونق دوباره بازار یاد شده. با این حال نه تنها این طور نشد بلکه با فشرده کردن عرضه ها به تعمیق رکود در این بازار انجامید. این رویه حتی با افزایش دامنه منفی به سه درصد نیز بهبود نیافت و کار را تا آنجا وخیم کرد که اگر روز گذشته رشد 5/ 0 درصدی شاخص کل بورس به ثبت نمی رسید احتمالا همین امروز یا فردا باید شاهد شکسته شدن مقاومت این نماگر در کانال یک میلیون و 130 هزار واحدی می بودیم.

بازار سهام در ماه های گذشته فراز و نشیب های متعددی را تجربه کرد و به سبب افزایش ریسک مقررات متغیر ناشی از تعدد تصمیمات و التهاب در سیاست گذاری کلان این بازار شاهد خروج قابل توجه سرمایه بود. در طول این مدت دامنه نوسان نامتقارن که بر این بخش از اقتصاد کشور تحمیل شد شرایطی را پدید آورد تا بسیاری از سرمایه گذاران حقیقی که اعتماد آنها به این بازار در طول سال های گذشته جلب شده بود رفته رفته با افت بیشتر قیمت ها و نبود فضای مناسب و چشم اندازی روشن برای بازگشت به فرایند صعودی از بازار سرمایه خارج شوند. این در حالی بود که در طول مدت یاد شده سنگ عظیم حجم مبنا پیش پای لنگ تقاضا به مانعی عظیم تبدیل شده بود که با سنگین شدن صف های فروش و اشباع عرضه عملا معاملات بسیاری از نمادها را مختل می کرد. دقیقا به همین دلیل بود که در طول مدت یاد شده بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه به این رویه انتقاد کردند و حتی بسیاری بدنه تصمیم گیری در سازمان بورس را به واکنش انفعالی در روبروه با نقدها و خواسته ها متهم ساختند.

تمامی اینها در حالی رخ داد که انتظار می رفت خیلی زودتر از این حذف دامنه نوسان نامتقارن و توجه بیشتر به اصلاح مقررات مربوطه مانند دستورالعمل بازارگردانی و گره های معاملاتی شرایط را حداقل تا حدودی برای این بازار تسهیل کند و راهی هرچند باریک پیش روی سرمایه گذاران بازار سرمایه قرار دهد تا شاهد خروج پول حقیقی از این بازار نباشیم.

با این حال این امر نه تنها محقق نشد بلکه در مواقعی ارزش معاملات خرد بازاری را که در کمتر از یک سال گذشته به فراتر از 24 هزار میلیارد تومان در روز رفته بود را به زیر 700 میلیارد تومان رساند و تقاضای حقیقی در بورس و فرابورس را آنچنان تضعیف کرد که ارزش معاملات خرد بورس در بعضی روزها به کمتر از ارزش معاملات خرد صندوق های etf رسید. این در حالی است که صندوق های یاد شده در طول یک سال گذشته افزایش قابل توجهی را در ارزش معاملات خود شاهد نبودند و سنگین تر شدن کفه تقاضا در آنها نه از روی توسعه این بخش از بازار سرمایه بلکه به دلیل تضعیف قابل توجه معاملات خرد به شکل مستقیم بود. در طول این مدت بسیاری از سرمایه گذاران تصمیم گرفتند تا عطای سرمایه گذاری مستقیم را به لقایش ببخشند و با کاهش ریسک خود سرمایه گذاری را به وسیله صندوق های یاد شده و به شکل غیر مستقیم دنبال نمایند.

بازگشت از یک تصمیم ناکارآ

اما در شب نوزدهم اردیبهشت ماه یعنی 2 روز کاری قبل و در روز9ماهگی اصلاح بازار سهام اعلام شد که سازمان بورس و اوراق بهادار از تصمیم خود برگشته است و با متقارن کردن دامنه نوسان سعی در کاهش التهاب بازار و متعادل کردن صف های فروش دارد. این طور که به نظر می آید در نهایت اعتراض های گسترده فعالان بازار سرمایه و کارشناسان و صاحب نظران حوزه اقتصادی سبب شده تا پس از ارائه کلی دستورالعمل طرح و برنامه که هیچ کدام از آنها کارساز نشد، نحوه معاملات در بورس از لحاظ سقف و کف مجاز نوسان قیمت ها به محدوده قبلی باز گردد. با این تصمیم می توان گفت که پسرفت بازار سرمایه که در سه ماه اخیر کابوسی غیرمنتظره را برای سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی را رقم زده بود از شنبه هفته دیگر انتها می یابد.البته در اینجا توجه به یک نکته نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. تغییر دامنه نوسان و متقارن شدن آن در مقطع فعلی لزوما به این معنا نیست که فرایند بازار سرمایه از شنبه به طور کامل و در تمامی نمادها مانند آنچه که در پنج ماهه ابتدایی سال 99 شاهد بوده ایم مثبت خواهد شد. آنالیز دقیق تر تصمیم اخیر سازمان بورس نشان می دهد که نسبت به گذشته شرایط برای تقویت سرمایه گذاری بنیادی و به دور از هیجان تقویت شده است. آن طور که در خبرها ذکر شده قرار است تا گام رو به جلوی نهاد ناظر برای منطقی شدن عملکرد بازار سرمایه و نزدیک شدن هر چه بیشتر آن به معیارهای روزآمد بازارهای بین المللی سهام، پس از این مرحله دامنه نوسان متقارن بازتر گردد. این به آن معناست که در ماه های پیش رو ممکن است بورس و فرابورس فراغ بال بیشتری برای مشخص قیمت در طول معاملات یک روز داشته باشند. از طرف دیگر این مساله سبب خواهد شد تا چه در روزهای رونق و در روزهای رکود احتمال انباشت عرضه و تقاضا که سبب سنگین شدن صف های خرید یا فروش می گردد کمتر از گذشته باشد. وقوع چنین امری به آن معنا خواهد بود که احتمال فعالیت های سفته بازانه هدفمند که در بازار سهام با نام هایی نظیر پروژه کردن و سیگنال فروشی در جریان بوده و هست با ادامه این جهت رو به جلو کمتر و کمتر گردد. به این ترتیب می توان انتظار داشت از افزایش یا کاهش غیر معمول قیمت ها کاسته و توجه به نظرات مردم مانند آنچه که نظر سنجی دنیای اقتصاد نشان می داد به بهبود اوضاع بازار سرمایه منجر گردد. در این نظر سنجی که در روزهای نخست ماه جاری اجرا شده اکثریت قریب به اتفاق فعالان بازار خواستار افزایش دامنه نوسان یا بازگشت آن به تقارن شده بودند.

کوک تر شدن ساز مخالف حجم مبنا

اما فارغ از اینکه دامنه نوسان به قبل بازگشته، می توان گفت که مهم ترین گام رو به جلو در تصمیم اخیر سازمان بورس کاهش قابل توجه حجم مبنا به محدوده یک و نیم میلیارد تومان است. کاهش هماهنگی مقدار برای نمادهای بورسی و فرابورسی (البته به جز بازار پایه) سبب می گردد تا کشف قیمت در شرایط کنونی که بسیاری از سهم ها با کمبود قابل توجه نقدشوندگی روبرو هستند نسبت به گذشته با سهولت بسیار بیشتری انجام گردد. همانطور که در گزارش های پیشین به کرات به این مساله اشاره شده بود حجم مبنا قانونی پرسابقه در بازار سرمایه کشور است که مشابه آن در کشورهای دیگر وجود ندارد. این قانون در طول سال های گذشته در جهت متعادل شدن قیمت ها، چه در فرایندهای صعودی و چه در فرایندهای نزولی موانع جدی ایجاد کرد. از این رو انتظار می رود با کاهش قابل توجه این متغیر در بسیاری از نمادهای بازار سرمایه از شنبه هفته بعد شاهد آزادی عمل بیشتری در کشف بدون دخالت قیمت ها باشیم. بر این اساس انتظار می رود که با برداشته شدن تبعیض میان نماد های کوچک و عظیم و یکدست شدن حجم مبنا در آنها که اثر سنگینی سهام در بسیاری از نمادها مانند فملی، فولاد، فارس، شستا و ... را از بین می برد، از زمان به کارگیری این رویه، سایه سفته بازی از سر نمادهای کوچک کم گردد؛ عاملی که سبب شده تا به امروز سرمایه گذاران بنیادی در این نوع سهام به دلیل بالا بودن حجم به طور کلی از بازار سهم ایران رخت بربندند. بر این اساس اگر چه بازگشت دامنه نوسان به مثبت و منفی 5 درصد در وهله اول ممکن است بازگشت به عقب به نظر بیاید با این حال باید گفت که در ترکیب این تغییر با کم شدن حجم مبنا در بازار سهام، گامی بسیار موثر نسبت به دوره های گذشته بازار سرمایه برای معقول و کارآتر شدن بازار سهام برداشته شده است.

بارقه های خوش بینی

روز گذشته شاخص بورس دقیقا 5/ 0 درصد رشد کرد و اگرچه خالص خرید حقیقی در آن به میزان 125 میلیارد تومان منفی بود، با این وجود نشانه هایی از انبساط خاطر را نسبت به تصمیم اخیر نمایان کرد. در این روز بسیاری از نمادها شاهد برچیده شدن صفوف فروش بودند و ارزش صفوف 17درصد کاهش یافت. در فرابورس نیز ورود 705 میلیون تومانی ورود پول حقیقی در بازار ثبت شد. با توجه به آنچه که گفته شد به نظر می آید که در ماه های پیش رو اگر چه عوامل منفی نظیر کاهش بیشتر قیمت دلار و کاهش انتظارات تورمی و نزدیک شدن قیمت سهام به میانگین تاریخی براساس نرخ بازده بدون ریسک امری دور از انتظار نیست اما حداقل در نخستین گام معقول متولیان بازار سرمایه راه برای تقویت سرمایه گذاری بنیادی و بلندمدت فراهم شده و در صورتی که این قوانین به خصوص در جنبه های جزئی تر انجام معاملات پی گرفته شوند می توان در ماه های پیش رو بازاری متعادل تر، منصفانه تر و کم التهاب تر را شاهد بود؛ بازاری که در صورت حصول توافق میان ایران و قدرت های جهانی بر سر مساله برجام این آمادگی را خواهد داشت تا از میوه بازگشت ایران به عرصه معاملات بین المللی و تبادل بدون دردسر کالا و خدمات به خوبی بهره ببرد و از این طریق شاهد بهبود شرایط درآمدی شرکت ها در میان مدت و بلندمدت باشد.

بورس دوشنبه از دریچه آمار

در جریان دادوستدهای روز دوشنبه شاهد افزایش تقاضا برای سهام گروه های فلزات اساسی، چندرشته ای صنعتی، بانک ها، محصولات شیمیایی، کانه فلزی، رایانه، اقتصادی و تامین آب و برق و... بودیم به طوری که شاخص این گروه ها سبزپوش بود. فلزات اساسی با رشد 8/ 2 درصدی در صدر آنان قرار داشت. در مقابل سهام گروه کاشی و سرامیک بدترین عملکرد را به واسطه بازگشایی نامطلوب نماد معاملاتی کلوند پس از افشای اطلاعات با اهمیت رقم زد. به طوری که شاخص این گروه با افت کمتر از 9 درصدی همراه بود. نماد شرکت کاشی الوند به مدت دو هفته متوالی در بهمن ماه سال گذشته در سقف قیمت معامله شد، پس از آن از 21 بهمن 1399 تا به امروز حتی یک روز مثبت نداشت و گرچه افزایش نرخ 10 درصدی گرفت اما با افت قابل توجه 54 درصدی بازگشایی شد.

از نکات قابل تامل معاملات روز گذشته تحرکات مثبت برای سهام خودرویی بود. این دسته سهام و در صدر آن دو غول خودرویی خودرو و خساپا که در روزهای گذشته برای یک هفته متوالی صف فروش های سنگین داشتند دیروز با افزایش تقاضا به محدوده مثبت کشانده شدند. هرچند سایر نمادهای گروه سرخ پوش بودند و شاخص این گروه همچنان با افت 4/ 1 درصدی همراه شد، اما دیگر خبری از صف فروش های سنگین حداقل برای سهام عظیم تر نبود.

فلزات اساسی در بازارهای جهانی خوش درخشیدند

بازارهای جهانی اولین روزکاری هفته را با سبزپوشی فلزات (در صدر آن مس) و نفت شروع کردند. به طوری که بهای هر تن مس تا لحظه تنظیم این گزارش از 7/ 10 هزار دلار عبور کرد. این امر منجر به افزایش تقاضا برای سهام ملی مس شد و این نماد در انتها معاملات روز دوشنبه صف خرید تشکیل داد. سایر نمادهای گروه نیز با افزایش تقاضا همراه بودند. بسیاری فرایند مطلوب بازارهای جهانی را از جمله عوامل رشد سهام متاثر از آن در معاملات روز گذشته می دانند. از طرفی بهای دلار به رغم وعده های یکشنبه شب رئیس کل بانک مرکزی به دنبال تعرض ایجاد شده به کنسولگری ایران در کربلا بر خلاف روزهای گذشته افزایش یافت. اثر این امر نیز می تواند در رشد سهام ارزمحور موثر واقع شده باشد.

رکود معاملاتی اندکی بهبود یافت

درجریان دادوستدهای خرد بورسی روز گذشته شاهد رشد دو برابری ارزش معاملات خرد بورس به نسبت روز قبل تر بودیم. این امر تا حدودی از شدت فضای رکودی در معاملات دیروز کاست. بر این اساس روز گذشته شاهد جابه جایی 3282 میلیارد تومانی نقدینگی میان سهامداران بودیم. این رقم رکورد بیشترین مقدار دادوستدهای خرد بورسی از 24 فروردین ماه را شکست. در معاملات خرد فرابورسی نیز 425 میلیارد تومان میان سهامداران جابه جا شد. نماد بورسی فملی با ارزش معاملات خرد 177 میلیارد تومانی و ذوب فرابورسی با ارزش 48 میلیارد تومان در صدر معاملات روز دوشنبه قرار داشتند.

حقیقی ها عنان معاملات فرابورس را در دست گرفتند

در جریان معاملات روز گذشته شاهد افزایش تحرکات مثبت از سوی سهامداران خرد بودیم، به طوری که در معاملات فرابورسی این دسته از سهامداران بالاخره بعد از 31 روز مالکیت های سهام را از آن خود کردند. این رقم گرچه عدد چشم گیری نیست اما امید بازگشت سهامداران حقیقی به گردونه معاملات را بیش از پیش نموده است. بر این اساس در جریان معاملات فرابورسی حقیقی ها خالص خرید 705 میلیون تومانی را رقم زدند. این امر در معاملات بورسی با کاهش میزان فروش سهامداران خرد همراه بود. این سهامداران گرچه در معاملات بورسی مالکیت ها را به سوی خود تغییر ندادند اما از شدت فروش آنان به طور چشم گیری کاسته شد. به این ترتیب در جریان معاملات بورسی 125 میلیارد تومان از سبد حقیقی ها به پرتفوی سهام حقوقی ها منتقل شد. در این بین سهام دو گروه خودرو و فرآورده های نفتی در صدر خرید حقوقی ها و سهام دو گروه فلزات اساسی و چندرشته ای صنعتی در صدر خریدهای سهامداران خرد نهاده شد.