مرجعی برای ارزیابی فعالیت اساتید هنر وجود ندارد ، نگاه غلط به دانشگاه های مادر در تدوین آیین نامه ارتقاء - مجله سفرنامه پاریس

گروه دانشگاه خبرنگاران، فرزانه کرمی- وزارت علوم تحقیقات و فناوری با تدوین آیین نامه ارتقاء اساتید و الحاق ماده ای تحت عنوان ماده 5 به بند پژوهشی این آیین نامه، اختیار اصلاح بند پژوهشی را به دانشگاه ها داد تا بر این اساس نسبت به تغییر آن با توجه به ماموریت های خود اقدام نمایند؛ البته برای تغییر این آیین نامه احتیاجمند تایید وزارت علوم نیز شدند تا شاخص های مورد تاکید وزارت خانه دستخوش تغییر نشود.

به گفته بسیاری از کارشناسان اساتید دانشگاهی با وجود تغییرات اعمال شده همچنان برای ارتقاء خود و کسب امتیاز ماده پژوهشی دچار مسائل فراوانی هستند. با توجه به ماموریت های مختلف اساتید رشته های دانشگاهی و به ویژه اساتید حوزه هنر که به طور کلی با سایر رشته ها متمایز هستند، به تبادل نظر با حمید قاسم زادگان عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان، مدرس دانشگاه علمی کاربردی و آزاد اسلامی پرداختیم تا نقاط ضعف آیین نامه ارتقاء و چالش های ایجاد شده برای اساتید هنر در کسب امتیاز ماده پژوهشی را مورد آنالیز قرار دهیم.

بیشتر بخوانید

شاخص سنجش مقالات ارزیابی خبرگان باشد / رابطه بین آیین نامه ارتقاء و تحولات در دانشگاه ها بسیار کم است

آیین نامه ارتقای اساتید مانع حل مسائل کلان است / نگاه ماشینی به حوزه علوم انسانی تغییر یابد

ارائه مقالات بین المللی در حوزه هنر به ویژه در بعضی از رشته های هنر نسبت به بعضی دیگر از حوزه ها همچون علوم مهندسی دشوارتر انجام می شود و مدت زمان زیادتری برای ارائه مقاله احتیاج است؛ با توجه به ضرورت ارائه مقاله در آیین نامه ارتقاء اساتید، به نظر شما این آیین نامه به چه نحو باید اصلاح شود و چه مولفه هایی احتیاج است تا به آیین نامه مطلوب برسیم؟

یکی از مسائلی که وجود دارد مربوط به بحث مقالات می شود، در حقیقت می گویند مقالات باید به صورت کمی باشند؛ در صورتی که بیشتر مقالات حوزه ادبیات و هنر به صورت کیفی و اسنادی ارائه می شوند. در حوزه هنر، چون مسئله مهارتی و زیبایی شناسی به وسیله دیداری در قالب تابلو و فیلم، مجسمه و موسیقی وجود دارد راهکاری برای ارزیابی فعالیت های اساتید در نظر گرفته نشده است. همچنین در دانشگاه های متعدد زمانی که استاد حوزه هنر مقاله ای ارائه می نماید فرد متخصصی حضور ندارد تا بتواند به آنالیز آن بپردازد. متاسفانه در آیین نامه ارتقاء اساتید نیز تفکیک میان این حوزه و علوم انسانی قائل نشده اند و تصمیماتی را که برای حوزه علوم انسانی و علوم تربیتی اتخاذ می نمایند، در حوزه هنر نیز به کار می برند.

وجود آیین نامه خوب است، اما در رشته هایی همچون هنر و علوم انسانی ضروری است افراد متخصص حضور داشته باشند تا به دستاورد های اساتید دانشگاهی توجه نمایند.

در حوزه مقالات بین المللی نیز وضع خوبی وجود ندارد، زیرا مقالاتی از ارزش بیشتری برخوردار هستند که کمی و بر اساس آمار و ارقام نگاشته شده باشند. مقالات به دو صورت کمی و اسنادی ارائه می شوند. در حوزه شیمی و علوم پایه مقالات می توانند به صورت کمی ارائه شوند. اما در حوزه هنر و علوم انسانی اگر بخواهیم ارزشیابی را انجام دهیم به صورت نسبی خواهد بود و با اعداد و ارقام امکان پذیر نیست. دلیل این نو نگاه نیز این است که کارشناس این رشته در هیئت ممیزه و مجلات علمی پژوهشی وجود ندارد. وجود آیین نامه خوب است، اما در رشته هایی همچون هنر و علوم انسانی ضروری است افراد متخصص حضور داشته باشند تا به دستاورد های اساتید دانشگاهی توجه نمایند.

نظرتان درباره انحصار چاپ مقالات در مجلات بین المللی در بند پژوهشی آیین نامه ارتقاء اساتید چیست؟ با توجه به اینکه چاپ مقالات در مجلات داخلی نیز در آیین نامه ارتقاء از امتیاز برخوردار شده است، آیا اساتید حوزه هنر می توانند از این بخش امتیاز کسب نمایند؟

آیین نامه ارتقاء اساتید خوب است که از انحصار مقالات در مجلات بین المللی خارج شود. البته نه به این عنوان که به طور کل چاپ مقالات در مجلات بین المللی حذف شود؛ بلکه در این حوزه تنوع ایجاد شود به طوری که فرد علاوه بر ارائه مقاله بین المللی به ارائه مقاله داخلی نیز بپردازد و از طرفی دیگر درخواست دو یا سه مقاله بین المللی برای بعضی از رشته ها همچون علوم انسانی بسیار زیاد است؛ اما ممکن است برای بعضی دیگر از رشته ها این موضوع بسیار آسان باشد. دلیل آن هم علاوه بر محدودیت های خاص آن رشته ها به تحریم ها نیز برمی شود؛ بنابراین ما در آیین نامه ارتقاء اساتید باید مقاله بین المللی نیز داشته باشیم، اما در کنار آن ضرورت دارد که به مقالات داخلی ترویجی نیز توجه شود. علاوه بر آن در هیئت های ممیزه نیز ضروری است از هر رشته ای یک کارشناس زبده وجود داشته باشد.

درست است که در آیین نامه ارتقاء اساتید برای مقالات داخلی نیز امتیازی در نظر گرفته شده است، اما شفاف سازی وجود ندارد، و به استاد دانشگاه هنر گفته نمی شود که قرار است به چه پژوهشی بپردازد و در این زمینه چه اولویت هایی وجود دارد.

درست است که در آیین نامه ارتقاء اساتید برای مقالات داخلی نیز امتیازی در نظر گرفته شده است، اما شفاف سازی وجود ندارد، و به استاد دانشگاه هنر گفته نمی شود که قرار است به چه پژوهشی بپردازد و در این زمینه چه اولویت هایی وجود دارد. این که تنها یک تبصره ای وجود داشته باشد و هر شخصی به کار خودش بپردازد موجب می شود تا اعضای هیئت علمی با اعمال سلیقه به ارائه مقاله بپردازند و مقالات آن ها مورد پذیرش قرار نگیرد.

در آیین نامه ارتقاء اعضای هیئت علمی شاخص های ارزیابی مقالات دیده نشده است؛ به نظر شما برای ارزیابی مقالات و امتیازدهی به آن ها چه شاخص هایی باید در نظر گرفته شود؟

امتیازدهی به مقالات نیز باید شفاف سازی شود. در امتیاز دهی ضروری است به همه چیز یک مقاله توجه شود؛ به طوری که اگر یک مقاله موضوع بکری داشت از سقف امتیاز برخوردار شود، همچنین مسائلی همچون منابع، نحوه نگراش و مسائل جزئی دیگر در آن دیده شود؛ اما متاسفانه این موارد به ما گفته نمی شود و پس از این که مقاله رد می شود ما متوجه نمی شویم که دلیل قبول نشدن آن چیست به همین خاطر برای دفعات دیگر نیز همچنان به همان شکل به ارائه مقاله می پردازیم که این موضوع سبب بی انگیزگی اساتید می شود؛ بنابراین شفاف سازی در جداول امتیاز دهی به مقالات و فعالیت های پژوهشی اساتید هنر در آیین نامه ارتقاء اساتید دیده نشده است و همین امر موجب شده است تا شبهات زیادی وجود داشته باشد و هر شخصی یک تعبیر از آن بند ارائه شده داشته باشد. در حقیقت این موضوع شانسی است ممکن است مقاله مورد قبول واقع شود و ممکن است رد شود.

بعضی دانشگاه ها بر اساس آیین نامه ارتقاء اساتید سایر دانشگاه های مادر عمل می نمایند، در حالی که ساختار دانشکده آن ها همچون دانشگاه های دیگر نیست، دلیل آن هم این است که وزارت علوم که خود متولی ابلاغ آیین نامه به دانشگاه ها است به دانشگاه های مادر نگاه می نماید.

به همین منظور باید متخصصینی وجود داشته باشند تا به ارائه شاخص های ارزیابی بپردازند. معضل دیگری که در این حوزه وجود دارد این است که بعضی دانشگاه ها بر اساس آیین نامه ارتقاء اساتید سایر دانشگاه های مادر عمل می نمایند؛ در حالی که ساختار دانشکده آن ها همچون دانشگاه های دیگر نیست، دلیل آن هم این است که وزارت علوم که خود متولی ابلاغ آیین نامه به دانشگاه ها است به دانشگاه های مادر نگاه می نماید.

از طرفی ظرفیتی که در دانشگاه فرهنگیان وجود دارد با دیگر دانشگاه ها کاملا متفاوت است و نگاه یکسان به همه دانشگاه ها موجب می شود تا ماموریت هر رشته و دانشگاه در نظر گرفته نشود. دانشگاه فرهنگیان در حال رشد است و این امر سبب می شود تا به سمت فرسایش حرکت نمایند.

اعضای هیئت علمی هنر علاوه بر ارائه مقاله چه فعالیت های پژوهشی دیگری می توانند، داشته باشند تا بر اساس آن ارتقاء یابند؟ از طرفی میزان فعالیت های پژوهشی آن ها بسیار کم است، دلیل آن را چه می دانید؟ و به نظر شما چه تغییری در آیین نامه ایجاد شود تا این فعالیت ها قوت گیرد؟

عضو هیئت های علمی هنر علاوه بر ارائه مقاله می توانند به نمایشنامه نویسی و فیلم سازی و بسیاری از کار های دیگر بپردازند، اما متاسفانه به دلیل اینکه مرجعی برای ارزیابی آن فعالیت ها وجود ندارد اساتید دانشگاهی به سمت آن نمی فرایند. به همین منظور تمام فعالیت های پژوهشی را در ارائه مقاله خلاصه می نمایند. بنده به خاطر دارم به مدت یکسال فعالیت های یک استاد دانشگاه در دبیرخانه مانده بود، زیرا نمی دانستند چگونه به آن امتیاز دهند؛ البته در آیین نامه ارتقاء اساتید ذکر شده است که به آثار ارزنده هنری امتیاز می دهند، اما برای دریافت آن امتیاز، استاد دانشگاه باید مدرک ارائه کند، به عنوان مثال دو شخص استاد نقاشی هستند که با دو سبک کار می نمایند، اما اثر یکی از آن ها در موزه گذاشته می شود و دیگری مورد استقبال عمومی قرار می گیرد. متاسفانه امتیاز را به اثری می دهند که در موزه گذاشته شده است. زیرا آن سند دارد و دیگری سند ندارد. در حالی که هر دو آن ها با ارزش هستند. این مسئله پیچیده ای است که باید برای آن خرد جمعی وجود داشته باشد. همچنین برای هر اثر هنری باید نامه ای وجود داشته باشد؛ به طوری که گفته شود فرد نمایشگاهی برگزار نموده است. اما کار هنری که فرد به صورت شخصی انجام داده است، و برای آن سند و نامه ای وجود ندارد؛ دیده نمی شود.

ساخت فیلم هم به همین صورت است شاید تهیه نماینده بسیار قوی داشته باشد باشد، اما در واقع نامه ای برای آن داده نمی شود. در حقیقت نامه آن را باید در تیتراژ فیلم ببینند که این کار را نمی نمایند. تا زمانی که کارشناس فیلم در هیئت های ممیزه وجود ندارد، فعالیت های اساتید دانشگاهی دیده نخواهد شد.

هیچ مکانی نیز برای دریافت تاییدیه فیلم وجود ندارد آن ها می گویند بروید از دانشگاه نامه بیاورید؛ در صورتی که دانشگاه نیز اعلام می نماید این فیلم را ما نساخته ایم؛ بنابراین نمی توایم برای آن تاییدیه ارسال کنیم. از طرفی هم بعضی کار ها با سرمایه شخصی فرد انجام می شوند به همین منظور نمی توان از مرکزی نامه تاییدیه دریافت کرد؛ بنابراین ضروری است جایی باشد تا به ارزیابی فیلم ها بپردازد.

عدم سقف امتیاز برای ارائه مقالات مسائل زیادی را به بار آورده است. زیرا در بعضی از رشته ها که اساتید در حوزه کمی فعالیت می نمایند، می شود آمار و نتایج را در قالب مقاله به تعداد بالایی ارائه کرد. اما در حوزه مهارتی همچون هنر و علوم انسانی به دلیل محدودیت هایی که دارد تنها می تواند، یک الی دو مقاله به چاپ رساند.

عدم وجود سقف امتیاز برای ارائه مقالات و عدم الزام اساتید دانشگاهی در انجام فعالیت های پژوهشی در آیین نامه ارتقاء اعضای هیئت علمی، اساتید دانشگاهی را به چه سمتی سوق داده است؟ برای تغییر این رویه چه راهکاری دارید؟

عدم سقف امتیاز برای ارائه مقالات مسائل زیادی را به بار آورده است. زیرا در بعضی از رشته ها که اساتید در حوزه کمی فعالیت می نمایند، می شود آمار و نتایج را در قالب مقاله به تعداد بالایی ارائه کرد. اما در حوزه مهارتی همچون هنر و علوم انسانی به دلیل محدودیت هایی که دارد تنها می تواند، یک الی دو مقاله به چاپ رساند. اگر نگاهی گذرا به استادان نمونه و برتر کشور داشته باشید، خواهید دید که بیشتر اساتید منتخب دانشگاهی از رشته های علوم پایه هستند. زیرا آن ها به راحتی به ارئه مقاله می پردازند. بنده یکسال در رشته هنر توانستم استاد نمونه کشوری شوم، اما پس از آن دیگر هیچ کس نتوانست به این رتبه دست یابد. آن موقع هم بنده به این دلیل استاد نمونه شدم که دست به قلم بودم و کتاب به چاپ رساندم. اما این اتفاق تنها یک سال برای من رخ داد. زیرا نمی شود که هر سال ده کتاب و ارائه مقاله داشته باشم از طرفی جایی برای چاپ آن نداریم. به همین دلیل است که می گویم عدالت آموزشی برقرار نشده است. همین عوامل سبب می شود تا به صورت کلی بیخیال این کسب رتبه استاد نمونه شویم و تلاشی انجام ندهیم.

با توجه به اینکه فعالیت های پژوهشی اساتید هنر نسبت به دیگر رشته ها کمتر است، دولت و دانشگاه برای افزایش ارتباط اساتید حوزه هنر با جامعه و انجام فعالیت های پژوهشی چه فعالیت هایی می توانند داشته باشند؟

بنده به جز ارائه مقاله به عنوان داور جشنواره فیلم رشد آثار آموزش و پرورش، دانشگاه آزاد و علمی کاربردی هستم؛ بنابراین مسئله ای در حوزه ارتباط با جامعه نداریم، اما در دانشگاه ها به دلیل این که این مسائل تعریف نشده اند و فعالیتی در این حوزه ندارند همیشه مغفول مانده است و برای آن امتیازی در نظر گرفته نمی شود. دولت متولی این جریانات را وزارت ارشاد قرار داده است، متاسفانه هر کدام از وزارت خانه ها نیز یک جزیره هستند، این موضوع سبب می شود تا تعامل میان وزارت خانه ها شکل نگیرد. برای این موضوع نیز راهکار وجود دارد؛ اگر در هیئت ممیزه ها افرادی از وزارت خانه های مختلف حضور داشته باشند قطعا ارتباط بین دانشگاه با وزارت خانه ها و وزرات خانه ها با یکدیگر شکل خواهد گرفت. از نظر بنده یک مکان متمرکزی ضروری است تا افراد نه به صورت موردی بلکه همیشه حضور فعال داشته باشند و به ارائه کلاس هایی در جهت افزایش ارتباط اساتید دانشگاهی با جامعه و تعریف مسائل بپردازند. از طرفی دولت همچنین باید بودجه ای را اختصاص دهد تا اساتید حوزه هنر بتوانند به فعالیت پژوهشی بپردازند.

همچنین احتیاج است تا وزارت خانه ها با یکدیگر هماهنگ باشند؛ به عنوان مثال اگر بنده مدیر گروه رشته سینما در دانشگاه علمی کاربردی هستم، برای ارتقاء به بنده می گویند که شما نمی توانید از این پست امتیاز دریافت کنید و باید حتما در دانشگاه خود مسئولیت اجرایی داشته باشید. به این نحو که حتی دو جهت دانشگاهی نیز به یک دیگر متصل نیستند. در حوزه تولیدات علمی فرهنگی نیز متاسفانه وضع به همین صورت است، زیرا خیلی از نامه ها را که در خارج از سیستم دانشگاهی به دست می آوریم را به عنوان دست آورد در آیین نامه ارتقاء قبول نمی نمایند.

در ماده پنجم آیین نامه ارتقا برای اصلاح امتیازات بخش ماده پژوهشی در صورت احتیاج، به دانشگاه ها اختیار داده شده است، به نظر شما این الحاق این بند موجب شده است تا مسائل اساتید دانشگاهی در حوزه پژوهشی مرتفع شود؟

این موضوع مناسب است، اما باید پتانسیل آن نیز در دانشگاه ایجاد شود، زمانی که در دانشگاه برای رشته هنر اهمیت زیادی قائل نمی شوند شما چه انتظاری دارید که بر اساس ماده 5 آیین نامه تغییرایتی را در نوع ارتقاء اساتید حوزه هنر داشته باشند.

به همین منظور ضروری است تا اعضای هیئت علمی رشد یابند. عدم توجه نیز از بالادستی ها به دانشگاه می رسد زمانی که به طور ویژه وزارتین به این حوزه توجه چندانی ندارند چطور انتظار دارید که دانشگاه در درون خود به آن اهمیت دهد. نمونه شاخص این عدم توجه را می توانید در دانشگاه فرهنگیان مشاهده کنید که پیش از این قرار بود طبق وعده داده شده، نزدیک به 700 عضو هیئت علمی داشته باشد. اما وزارت علوم دستورالعملی را تدوین نموده است که بر مبنای آن تنها 300 نفر عضو هیئت علمی جذب شوند.

اگر این پتانسیل برای اجرای ماده 5 نیز در دانشگاه وجود داشته باشد به دلیل تعداد کم اعضای هیئت علمی این قابلیت را نخواهد داشت تا بتواند برروی مسئله پژوهشی مانور دهد. اما به عنوان مثال در دانشگاه تهران اعضای هیئت علمی آن صد درصد هستند، بنابراین آن ها می توانند در حوزه های پژوهشی فعالیت بیشتری داشته باشند و روی آن مسائل تمرکز بیشتری نمایند.

ما در جامعه به بسیاری از رشته ها همچون هنر زیبایی شناسی، اهمیت چندانی نمی دهیم از طرفی بعضی از دانشکده ها وجود دارند که دانشکده های دیگر را نیز قبول ندارند. این عدم توجه به میزانی است که اگر برای یک دانشکده تخصصی هنر بحث میان رشته ای را مطرح کنید، به شما اعلام می نمایند که این موضوع در اولویت فعالیت های پژوهشی ما نیست. این موضوع از مواردی محسوب می شود که بسیار مشکل ساز شده است تمام این موارد سبب می شود تا اگر ماده پنجی نیز در آیین نامه باشد همچنان مسائل برجای خود باقی بمانند.