واقعیتی از کارتون نوستالژیک دهه شصتی ها
به گزارش مجله سفرنامه پاریس، برای آن که آزمایشگاه پرفسور بالتازار را ببینید نیازی نیست به کارتون ها سفر کنید، یک بلیط به مقصد استان همدان و شهرستان کبودراهنگ کافیست تا به دفتر کار مردی برسید که فعالیت های علمی اش الهام بخش کارتونی به نام او شد.
به گزارش خبرنگاران، برای متولدین دهه 60 پروفسور بالتازار اسم آشنایی است، شخصیت معروف انیمیشن دوست داشتنی که برای حل مسائل مردم و اختراع جدید بعد از کلی فکر کردن به سراغ دستگاه عجیب و غریبی می رفت و بالاخره موفق به ثبت یک اختراع جدید و برطرف مشکل می شد.
اما پروفسور بالتازار یک شخصیت حقیقی هم دارد، مارسل بالتازار سال 1908 در فرانسه متولد شد، او یک پزشک فرانسوی بود که به علت فعالیت در زمینه جلوگیری از شیوع بیماری های طاعون و هاری معروف شد نه به علت اختراعاتش.
پروفسور بالتازار برای انجام تحقیقات پزشکی به مأموریتی در روستای اکنلو واقع در شهرستان کبودراهنگ ایران فرستاده شد. این پروفسور فرانسوی همزمان با سومین موج شیوع طاعون در سال 1331 از فرانسه به ایران آمد و با همکاری پزشکان ایرانی پایگاه تحقیقاتی انستیتو پاستور ایران را با حمایت مالی یک فرد خیر به نام منوچهر قراگزلو در روستای اکنلو تأسیس کرد و سازماندهی واکسیناسیون جمعی علیه بیماری آبله و سل و تأسیس یک مرکز نوتوانی جذامیان ایران هم از دیگر اقدامات او بود.
بالتازار با تحقیقاتی که با همکاری همکاران ایرانی خود نظیر دکتر بهمنیار، دکتر شمسا، دکتر سیدیان، دکتر کریمی و کارشناسانی نظیر آقایان حنیفی، خیرالله زاده و ... انجام داد، توانست بیماری طاعون را در منطقه کنترل و مهار کند.
در زمان بالندگی علمی این پایگاه، دانشمندان بین المللی زیادی برای انجام تحقیقات مرتبط به ایران آمدند که از آن جمله می توان به جانورشناسانی نظیر دکتر گزاویه میزون، دکتر دوگلاس لی و دکتر ایو جین گولون، حشره شناسانی نظیر دکتر ژان ماری کلن و انگل شناسانی نظیر دکتر آلین چابو اشاره نمود که مطالعات وسیعی روی وجوه مختلف بیماری طاعون انجام دادند.
بالتازار، پزشکی است که انستیتو پاستور ایران را بنیان گذاشت و به مدت 13 سال رئیس آن بود و بعدتر، در 63 سالگی در زادگاهش از دنیا رفت اما نامش تا همیشه روی انستیتو پاستور ایران و مرکز درمانی کبودراهنگ ماندگار شد.
کتاب بالتازار، ماجراجوی طاعون زندگی نامه بالتازار به کوشش دکتر احسان مصطفوی است؛ شخصی که سال ها پس از بالتازار به انستیتو پاستور ایران قدم گذاشت و ادامه دهنده راه او شد. وی به جهت احساس دین به کوشش های بی دریغ استادش، این کتاب را بر اساس اسناد مکتوب انستیتو پاستور، دست نوشته های بالتا و همسرش، عکس ها و فیلم های موجود از تحقیقات وی و با تکیه بیشتر بر زندگی نامه ای گرد آورده که ژان منبورگ، برادر همسر سابق بالتازار نوشته است.
نقش پرفسور بالتازار در کنترل بیماری طاعون در ایران
رئیس پایگاه تحقیقاتی انستیتو پاستور ایران درباره تاریخچه این انستیتو در اکنلو به خبرنگار خبرنگاران گفت: در سال 1331 و همزمان با اپیدمی طاعون در غرب کشور، انستیتو پاستور ایران اقدام به تأسیس پایگاهی تحقیقاتی بهداشتی در روستای اکنلو واقع در مرز استان های زنجان، کردستان و همدان کرد و با شکل گیری این مرکز، تیم های تخصصی انستیتو پاستور ایران با انجام اقدامات موثر بر روی انسان ها و جوندگان توانستند همه گیری طاعون را در این منطقه کنترل نمایند.
دکتر احسان مصطفوی با اشاره به نقش دکتر بالتازار در کنترل بیماری طاعون در ایران، افزود: او در سال 1333 به عنوان کارشناس خبره طاعون در سازمان بهداشت دنیای و در سال 1335 به عضویت کمیته تخصصی طاعون در سازمان بهداشت دنیای منصوب شد و درسال 1337، انستیتو پاستور ایران را ترک کرد اما همکاری او به عنوان مشاور عالی رئیس انستیتو پاستور ایران (دکتر مهدی قدسی) تا سال 1345 ادامه یافت.
وی با بیان اینکه در سال 1389 طی تفاهم نامه ای بین انستیتو پاستور ایران، مرکز مدیریت بیماری های واگیر و دانشگاه علوم پزشکی همدان، فاز جدیدی از فعالیت های تحقیقاتی این پایگاه شکل گرفت، افزود: ساخت آزمایشگاه ها و ساختمان های جدید با متراژ حدود 340 مترمربع به سرانجام رسیده و آزمایشگاه های جونده شناسی، سرولوژی، مولکولی و کشت، سالن جلسات و میهمان سرا(با ظرفیت پذیرش 40 نفر) و موزه ای که مستندات و تجهیزات قدیمی در آن نگهداری می شوند، بستر مناسبی برای تحقیق و آموزش در این منطقه از کشور فراهم آورده است.
وی با اشاره به مرمت 280 مترمربع از ساختمان های قدیمی این مرکز ادامه داد: این پایگاه تحقیقاتی در سال 1393 موفق به کسب مرجعیت برای تشخیص بیماری های طاعون، تولارمی و تب کیو شد و در عین حال مطالعاتی را در زمینه پایش سایر بیماری های نوپدید و بازپدید انجام می دهد.
صدور مجوز تحقیقات بر روی بیماری های نوپدید و بازپدید برای انستیتو پاستور ایران
مصطفوی اعلام کرد: در سال 1395 با مجوز شورای گسترش آموزش عالی وزارت بهداشت، مجوز مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید به انستیتو پاستور ایران برای انجام مطالعات روی بیماری های نوپدید و بازپدید داده شد که پایگاه تحقیقاتی اکنلو، یکی از مراکز وابسته به این مرکز تحقیقات محسوب می گردد و در سال 1397 نیز مجوز شبکه تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید از شورای گسترش کسب شد.
وی با بیان اینکه با فعال شدن مجدد پایگاه، هر ساله این منطقه و مناطق مختلف کشور مورد پایش بیماری های نوپدید و بازپدیدی نظیر طاعون، تولارمی و تب کیو قرار گرفته و نمونه ها به این پایگاه برای آنالیز ارسال می شوند، یادآور شد: در حال حاضر این مرکز مطالعاتی در زمینه پایش سایر بیماری های نوپدید و بازپدید انجام می دهد و حاصل طرح های پژوهشی اجرا شده به محوریت این پایگاه در 5 سال اخیر، گزارش مجدد آلودگی به طاعون در حیات وحش مناطق غربی کشور، گزارش موارد سرم مثبت تولارمی در گروه های پرخطر انسانی استان های غربی و شرقی کشور، گزارش موارد مثبت تولارمی در جوندگان شرق و غرب کشور، گزارش موارد سرم مثبت تب کیو در دام ها و انسان های مناطق مختلف کشور و گزارش موارد بالینی تب کیو از شهرهای مختلف کشور بوده است.
وی با بیان اینکه تحقیقات در این پایگاه هم بر روی نمونه های انسانی و هم حیوانی انجام می گردد، اظهار کرد: امروزه علاوه بر ادامه تحقیقات، دوره های آموزشی ملی مرتبط نیز در این پایگاه برگزار می گردد.
مصطفوی به فراهم شدن بستر آموزشی مناسب شامل امکانات اقامتی، آموزشی و تفریحی این مرکز اشاره نمود و گفت: از سال 1392، 30 دوره آموزشی با حضور شرکت نمایندگانی از 40 کشور و حداقل 45 دانشگاه کشور در این پایگاه برگزار گردیده و در این دوره ها بیش از 700 نفر دوره های آموزشی پیش بینی شده را گذرانده اند.
رئیس پایگاه تحقیقاتی بیماری های نوپدید و بازپدید با بیان اینکه در ماه جاری یک کارگاه بین المللی با حضور دانشمندان 14 کشور مختلف دنیا با محوریت آنالیز بیماری های منتقله از جوندگان به مدت یک هفته در این مرکز برگزار گردید، بیان کرد: این مرکز علاوه بر مراکز و دانشگاه های داخلی با انستیتو پاستور پاریس، انستیتو پاستور ماداگاسکار، دانشگاه اسلو نروژ و دانشگاه گنوبل فرانسه، انستیتو فردریش لوفلر آلمان و انستیتو دامپزشکی مجارستان همکاری علمی دارد.
نتایج فعالیت 60 ساله مرکز در قالب 19 کتاب و صدها مقاله علمی نگارش شده
مصطفوی اعلام کرد: طی فعالیت 60 ساله این پایگاه، مطالعات و تحقیقات فراوانی به محوریت این مرکز تحقیقاتی پایه ریزی و اجرا شده که نتایج تعدادی از این تحقیقات در قالب 19 کتاب و صدها مقاله علمی به زبان های فارسی، انگلیسی یا فرانسوی به نگارش درآمده است.
وی با بیان اینکه این آزمایشگاه به عنوان آزمایشگاه مرجع کشوری تشخیصی سه بیماری تب کیو، تولارمی و طاعون است، افزود: در حال حاضر نمونه های مشکوک بالینی این سه بیماری از اقصی نقاط کشور به این مرکز ارسال شده و مورد آنالیز قرار می گیرد.
دهیار اکلنو هم با بیان اینکه این روستا از لحاظ وضعیت و موقعیت جغرافیایی در شمال غربی مرکز استان واقع شده، به خبرنگار خبرنگاران گفت: موقعیت استقرار روستا به صورت کوهپایه ای، شکل استقرار متراکم و از لحاظ نوع اقلیم سرد و کوهستانی بوده که روستائیان ابتدا در ضلع غربی در کوهپایه های منتهی به کوه داش قلعه ساکن بوده اند که بعدا به فضای موجود نقل مکان نموده و سابقه سکونت آن 600 سال است.
اکنلو مرکز رفرانس دنیای طاعون
علیرضا زارعی با بیان اینکه دکتر بالتازار با یاری همکاران ایرانی خود تحقیقات گسترده در رابطه با طاعون انجام دادند که این اقدام منجر به نامگذاری اکنلو به عنوان مرکز رفرانس دنیای طاعون شد، افزود: روستای اکنلو از سال 1391 به عنوان روستای هدف گردشگری انتخاب شد.
وی با بیان اینکه انستیتو پاستور ایران که در سال 1331 همزمان با اپیدمی طاعون در غرب کشور در اکنلو تأسیس شد، اظهار کرد: در سال 1391 با مرمت 280 مترمربع ساختمان قدیمی و با ساختن آزمایشگاه ها و ساختمان های جدید با 340 مترمربع زیربنا فعالیت پایگاهی خود را در دور جدید شروع کردند.
زارعی با بیان اینکه نخستین فیلم رنگی همدان مربوط به روستای اکنلو و مستندی درباره اقدامات پرفسور بالتازار بوده است، ادامه داد: نامگذاری میدان های اصلی و معابر روستای اکنلو به نام محققان انستیتو پاستور، بازسازی اقامتگاه پرفسور بالتازار، برگزاری جشنواره های بومی و محلی و ایجاد غرفه های صنایع دستی از اقدامات اجرا شده برای افزایش زیرساخت های گردشگری و گردشگران در روستای اکنلو است.
وی اعلام کرد: نام روستا و وجه تسمیه آن به علت وجود چشمه و قنات های موجود در مزارع این روستا بوده، اکثر اهالی آن کشاورز هستند و نام روستا نیز برگرفته از بخش اول تلفظی روستا یعنی اکن به معنی زارع یا کشاورز که این نام بعدها به اکنلو تغییر یافته است.
زارعی با بیان اینکه موزه فرهنگی- پزشکی پرفسور بالتازار شامل عکس ها، مقالات و وسایل منصوب به ایشان به زودی در اکنلو افتتاح می گردد، بیان کرد: در حال حاضر اقامتگاه بوم گردی اکنلو درون پایگاه تحقیقاتی واقع شده است و یک کمپ گردشگردی نیز در حال ساخت است.
سالانه 10 هزار نفر از اکنلو بازدید می نمایند
وی با بیان اینکه سالانه 10 هزار نفر از اکنلو بازدید می نمایند، گفت: روستای گردشگری اکنلو در دهستان مهربان علیا، بخش شیرین سو، شهرستان کبودراهنگ با جمعیتی بیش از یک هزار و 890 نفر بوده که شغل اکثر مردم کشاورزی، دامداری، باغداری و کارگران فصلی است.
زارعی با اشاره به طبیعت بکر و زیبای اکنلو اعلام کرد: ای ران شوربا که غذای سنتی اکنلو است، به ثبت ملی رسیده و به دنبال این هستیم که فرش مهربان نیز ثبت ملی گردد.
وی با اشاره به وجود حمام و مدرسه ای که از زمان قاجار در این روستا به یادگار مانده است، گفت: با توجه به اینکه روستای اکنلو به عنوان روستای هدف گردشگری انتخاب شده بنابراین می طلبد در زمینه اجرای زیرساخت های اولیه روستاهای هدف گردشگری توجه و اقدامات ویژه ای از سوی تمامی مسئولان و ادارات انجام پذیرد.
زارعی با بیان اینکه نخستین کتابخانه روستایی در منزل عمادالدین رضایی همدانی با بیش از 15 هزار جلد کتاب در این روستا تأسیس شد، گفت: لایروبی قنات و چشمه ها و برقرار کردن چاه کشاورزی عمومی در راستای آبیاری باغات، آسفالت معابر روستا و جدولگذاری معابر باقیمانده از مسائل اصلی اکنلو به حساب می آیند.
پیگیری ایجاد موزه فرهنگی- پزشکی به نام بالتازار
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کبودراهنگ نیز با بیان اینکه توجه به توسعه صنعت گردشگری به ویژه گردشگری روستایی فرصتی برای ایجاد اشتغال و جذب سرمایه است، به خبرنگار خبرنگاران گفت: روستای اکنلو از توابع بخش شیرین سو یکی از روستاهای هدف گردشگری کبودراهنگ است که سال جاری پیگیر ایجاد موزه فرهنگی ـ پزشکی به نام بالتازار در این روستا هستیم.
مهدی غلامی با بیان اینکه حمام تاریخی روستای اکنلو توسط میراث فرهنگی مرمت و بازسازی شده است، افزود: قرار بر این است که حمام تاریخی با همکاری دهیاری روستا و انستیتو پاستور ایران(پایگاه اکنلو) به موزه فرهنگی- پزشکی تبدیل گردد.
وی با بیان اینکه همه وسایل تحقیقاتی پروفسور بالتازار سالم هستند و عکس ها و نمونه های فراوانی از تحقیقات او در این ساختمان نگهداری می گردد اما برای بازدید عموم امکان پذیر نیست، ادامه داد: سازمان میراث فرهنگی قصد ساخت بنا را داخل محوطه مرکز تحقیقاتی دارد اما انستیتو پاستور ایران با این موضوع مخالف است.
غلامی با بیان اینکه بازدید از دفتر اصلی پرفسور برای گردشگران جذاب تر است و حمام هیچ سنخیتی با محیط اصلی ندارد، بیان کرد: چون مرکز فعال است و به دلایل رعایت نکات ایمنی و حفظ سلامت بازدیدنمایندگان، امکان بازدید از ساختمان فراهم نیست.
وی با بیان اینکه بلوار ورودی روستا به نام دکتر مارسل بالتازار و میدان اصلی روستا به نام دکتر یونس کریمی نامگذاری شده است، افزود: ایجاد خانه بوم گردی در روستای اکنلو شهرستان کبودراهنگ توسط میراث فرهنگی این شهرستان در حال پیگیری است که در حال حاضر دو متقاضی دارد.
غلامی با بیان اینکه روستای اکنلو دارای جاذبه هایی چون انستیتو پاستور اکنلو، حمام قدیمی، مدرسه قدیمی، جنگل 100 هکتاری و باغات انگور 25 هکتاری با کوه ها و مناظر طبیعی از لحاظ اکوتوریسم است، بیان کرد: کمپ گردشگری روستای اکنلو سال آینده افتتاح می گردد.
وی با بیان اینکه آئین بازی های بومی و محلی و جشنواره شیره پزی طی سالجاری با هدف افزایش گردشگر در این منطقه برگزار گردید، توضیح داد: مستند روستای اکنلو توسط سازمان میراث فرهنگی به منظور معرفی این روستا ساخته شده است.
وی با بیان اینکه کبودراهنگ به علت داشتن جاذبه بین المللی علیصدر رتبه نخست استان در جذب گردشگر را داراست، افزود: قرار دریافت روستای اکنلو و علیصدر در این شهرستان تبلیغات و جذب گردشگر به اکنلو را آسان تر می نماید.
رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان کبودراهنگ با بیان اینکه آثار ملموس و ناملوس هر کدام در هویت و فرهنگ یک شهر اثرگذار است و ضرورت حفظ و ماندگاری این آثار ثبت ملی آنهاست که به مرور در حال اجرا است، گفت: غذای محلی ای ران شوربا به عنوان نخستین اثر ناملموس به ثبت ملی رسیده است که این غذای محلی در روستای هدف گردشگری اکنلو نیز طبخ می گردد.
لازم به ذکر است؛ اکنلو، روستایی از توابع بخش شیرین سو شهرستان کبودراهنگ در استان همدان ایران است، این روستا در دهستان مهربان علیا واقع شده است و براساس سرشماری مرکز آمار در سال 1395 جمعیت آن 1890 نفر بوده است.
این روستا که در شمال غربی مرکز استان همدان واقع شده، میزبان بسیاری از متخصصان و پزشکان و محققانی از جمله پروفسور بالتازار، دکتر کریمی، دکتر پورتقوا و دکتر شمس بوده که از جهات زیادی مردم این منطقه و حتی غرب کشور به نوعی مدیون کوشش های این عزیزان بوده است.
شغل اکثر اهالی روستای اکنلو کشاورزی، دامداری و باغداری و جنگل داری بوده که به علت بهره بردن از نعمت 3 قنات و چشمه ها روستای سرسبزی با درختانی برافراشته و تاکستان ها و چمنزارهای فراوان بی نظیرترین روستا را از لحاظ فضای سبز و طبیعتی عالی در سطح شهرستان کبودراهنگ فراهم نموده است.
اکنلو روستایی است بکر با درختان سر به فلک کشیده راش و صنوبر که جذابیت های طبیعی متنوعی نیز در اطراف آن واقع شده اند. غارهای علیصدر و کتله خور از جمله این مناطق هستند. از دیگر جاذبه های گردشگری نزدیک اکنلو می توان به تالاب شیرین سو اشاره نمود که تالابی دست ساز و از این رو به تالابی مصنوعی نیز مشهور است. در تالاب شیرین سو 54 گونه پرنده وجود دارند که جزء پرندگان کم نظیر و ارزشمند ایران هستند و فاصله آن تا روستای اکنلو حدود 30 کیلومتر است.
گزارش از: نرگس باستان، خبرنگار خبرنگاران، منطقه همدان
منبع: خبرگزاری ایسنا