چرا چالش مومو به تازگی در ایران خبرساز شده است؟ - مجله سفرنامه پاریس

اعتماد در ادامه می نویسد، این چالش با انتشار یک ویدیو در هفته گذشته، موسوم به یک دانش آموز 11 ساله هرمزگانی به سرخط خبر رسانه های فضای مجازی بدل شد. با وجود اینکه سرهنگ رامین پاشایی، معاون اجتماعی و ارتباطات پلیس فتا متعاقب این خبر بیان کرد که فوت این دانش آموز به هیچ عنوان در ارتباط با چالش مومو تایید نشده است، اما مرموز بودن و جذابیت سیاه این چالش، همچنان دانش آموزان را به جست وجو و تایید وجود چنین چالشی ترغیب می کرد.

اما چالش مومو، نه یک چالش جدید است و نه مرگ و میر ناشی از ورود به این چالش، اقلا در قیاس با نهنگ آبی مستندات قابل استنادی دارد. همان طور که سرهنگ رجبی، رییس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتای ناجا اشاره نموده است، از زمان اعلام رسمی پلیس و هشدار به والدین نسبت به چنین چالشی، بیش از سه هزار تماس در کمتر از یک هفته با پلیس برقرار شده است، اما عمده این تماس ها به پرونده قضایی بدل نشده اند.

به گفته او آنچه از چالشی موسوم به چالش مومو در ایران اتفاق افتاده است، شکل گیری فضای آزار و اذیت توسط گروه های همسن و سال و عملا به فضایی برای شیطنت بدل شده است. علاوه بر او، سرهنگ کیومرث کشوری، جانشین فرمانده انتظامی اهواز روز شنبه خبر داده که هنوز موردی از مرگ یک دانش آموز در اهواز تحت تاثیر این چالش گزارش نشده است.

در همین زمان، با کشف گروه هفت نفره در هرمزگان که عمده پیغام های ارسالی موسوم به چالش مومو از سوی آن ها اجرا شده بود، معین شد که قصد این افراد صرفا شوخی بوده است و پشت پرده این چالش ترسناک، صرفا افرادی با در دست داشتن سیم کارت با شماره ناآشنا و استفاده از شماره های موقت خارجی، ترس و وحشت را در دل والدین و دانش آموزان به وجود آورده بودند.

چالش مومو که نخستین بار از زبان مدیر دادستان عمومی ایالت تاباسکو در مکزیک به رسانه های رسمی راه یافت، به سرعت به آرژانتین و هند رسید و گزارش های غیرمستندی از خودکشی بچه ها و نوجوانان تحت تاثیر این برنامه منتشر شد و خاطره بازی نهنگ آبی را زنده کرد. اوج انتشار اخبار مرتبط به این چالش در خارج از ایران، عملا به همان سال 2019 محدود می گردد، اما حالا در یک هفته اخیر، انتشار بعضی ویدیوها، اخبار و شایعات از قوت دریافت این چالش در ایران خبر می دهند.

اما چرا حالا این چالش در ایران منجر به اخبار ضد و نقیض از خودکشی نوجوانان می گردد؟ فاطمه قاسم زاده، روانشناس و فعال حوزه بچه ها و نوجوانان تقارن انتشار اخبار مرتبط با چالش مومو در ایران و شیوع کرونا را آنالیز کرد. به گفته قاسم زاده، نمی توان از ارتباط میان شیوع و آمار بالای ابتلا و مرگ و میر روزانه کرونا از یک سو و ترس والدین از به دام افتادن بچه ها شان در این چالش چشم پوشی کرد.

قاسم زاده با اشاره به رابطه مستقیم ترس و اضطراب گفت: ترس و اضطراب از یک منشا هستند. گاهی اضطراب از ترس شدید ناشی می گردد و گاهی ترس از اضطراب شدید نشات می گیرد. ترس و اضطراب ارتباط متقابل با هم دارند و روی هم تاثیر می گذارند.

به زعم این روانشناس، با شیوع گسترده ویروس کرونا در کشور، علاوه بر مسائل روزمره خانواده ها، حالا اضطراب و ترس از بیماری و مرگ شدت بیشتر و همراه با مسائل مالی خانواده ها عوامل زمینه ای برای شدت یافتن چنین شایعه ها و ترس والدین از درگیری بچه ها شان نیز افزایش یافته است.

قاسم زاده با اشاره به نقش موثر شیوع ویروس کرونا به عنوان یک عامل تهدیدنماینده آرامش خاطر خانواده ها گفت: اگر این ترس از بیماری و مرگ و مسائل مالی در جامعه ما وجود نداشت، بالطبع واکنش بچه ها و والدین آن ها به چنین چالشی نیز کمتر بود و به حد خودکشی نمی رسید. عوامل زمینه ای، شدت و ابعاد آن ها در شدت واکنش ها و عکس العمل افراد موثر است و در شرایطی که ترس در وجود افراد فعال شده است، عموما هر عامل دیگری نیز می تواند بیش از شرایط معمول برای افراد ترسناک جلوه کند. توصیه این روانشناس به والدین، مشاوره با متخصصان، تبادل نظر با بچه ها و نوجوانان و عدم تحمیل ترس و نگرانی خود به آنهاست.

این روانشناس در خصوص شیوه مواجهه والدین با نوجوانان خود اضافه نمود: کوشش والدین برای نظارت بر چگونگی حضور نوجوانان در فضای مجازی عموما به ثمر نمی رسد، زیرا نوجوانان تمایلی به حرف شنوی از والدین خود ندارند و بیشتر تحت تاثیر گروه های همسن و سال خود هستند تا والدین شان. در واقع نوجوانان بیش از آنکه تحت تاثیر والدین خود باشند، تحت تاثیر همسن و سال های خود و گروه های دوستی قرار دارند. همین مساله شیوه برخورد والدین با آن ها را سخت می نماید، اما برقراری روابط صمیمانه می تواند موثرتر از نظارت سختگیرانه باشد.

به گفته قاسم زاده، شیوع کرونا و آموزش غیرحضوری، گرایش بچه ها و نوجوانان را به حضور در شبکه های مجازی شدت داده است، این امر در کنار نبود برنامه های سرگرم نماینده در تلویزیون، عدم وجود امکانات ورزشی، فرهنگی و سرگرمی برای آنها، شدت وابستگی و حضور آن ها را در فضای اینترنت افزایش می دهد و برای حل این معضل، والدین می توانند فعالیت های جذاب دیگری را برای نوجوانان خود فراهم نمایند، فعالیت هایی که بتواند با فضای جذاب اینترنت رقابت و برای نوجوانان کشش واقعی ایجاد کند.

همان طور که این روانپزشک اشاره نمود، نیویورک تایمز در تاریخ 2 مارس سال گذشته میلادی، در گزارشی با عنوان واقعیت مومو به اندازه باور ما به اوست چالش مومو را یکی از معضلات والدین در عصر یوتیوب معرفی کرد. مومو، برای نسلی که با دیدن فیلم ترسناک حلقه عظیم شده بوده اند، یادآور همان سامارا در فیلم حلقه بود، دختری با رنگ پریده، مو های سیاه و چشم هایی گشاد و از حدقه بیرون زده. به رغم اینکه سرخط رسانه های غربی در سال 2019 مملو از هشدار مقامات رسمی به والدین مبنی بر محافظت از بچه ها و نوجوانان خود بود، نیویورک تایمز در این گزارش نشان داده بود که حجم پرداخت رسانه ها به این موضوع و هشدار های مقامات در قیاس با گزارش های رسمی پلیس بسیار بیشتر است.

این روزنامه چالش مومو را عملا بحرانی ساخته دست عظیمسالان برای بچه ها و نوجوانان خوانده و تاکید نموده بود که واقعی پنداشتن وجود چنین عروسکی که می تواند ناگهان بر صفحه گوشی همراه یا تبلت ظاهر گردد، عموما از سوی والدین تقویت می گردد و بچه ها با مشاهده ترس والدین خود و اخطار های مکرر آنها، عملا نسبت به وجود چنین عروسک ترسناکی کنجکاو می شوند، علاوه بر آن، بچه ها با مشاهده ترس و نگرانی والدین خود، در ناخودآگاه وجود چنین عروسک و چنین چالشی را یک امر واقعی می پندارند.

گاردین نیز در همان سال، در گزارشی تحلیلی عملا نشان داد که چالش مومو، عمدتا به واسطه پرداخت بیش از اندازه رسانه ها و نگرانی بیش از اندازه والدین تبدیل به بحران شد، بحرانی که در عمل فاصله بسیاری تا واقعیت داشت.