راهپیمایی اربعین قابلیت بالایی در تقویت اعتقادات دینی و همبستگی دنیا اسلام دارد - مجله سفرنامه پاریس

به گزارش گروه دانشگاه خبرنگاران، نتایج یک پژوهش با موضوع تحلیل پیمایش راهپیمایی اربعین حسینی ظرفیت ها، چالش ها، نمادها و معانی که به کوشش سعید رضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و با کوشش مرکز پژوهشی سیاست های فضای مجازی دانشگاه تهران در سال 1396 صورت گرفته حاکی است، راهپیمایی اربعین قابلیت بالایی در تقویت و تحکیم اعتقادات دینی، همبستگی دنیا اسلام و همچنین تقویت مقاومت و پایداری جوامع اسلامی در برابر هجمه های تبلیغاتی، سیاسی یا نظامی کشورهای متخاصم دارد.

این پژوهش با هدف زمینه یابی، نگرش سنجی و ایدئال سنجی مشارکت نمایندگان در رخداد سالیانه اربعین تدوین شده است.

در بخش مربوط به پژوهش تحلیل پیمایش راهپیمایی اربعین حسینی: ظرفیت ها، چالش ها، نماد ها و معانی در رابطه با نوع و شیوه این پژوهش چنین آمده است:پیمایش این پژوهش حاصل توزیع و تکمیل 839 پرسشنامه به چهار زبان فارسی، عربی، ترکی و انگلیسی در جریان راهپیمایی سالیانه اربعین در کشور عراق در سال 1396 است و همچنین این پرسشنامه شامل دو بخش جمعیت شناختی و بخش مطالعاتی با مقیاس لیکرت بوده است.

در ابتدای این پژوهش عنوان شده است: این حرکت از سویی ریشه در باور های اعتقادی شیعیان و مفهوم ارزشمند زیارت دارد و از سوی دیگر در شرایط کنونی دنیا اسلام، بزرگترین گردهمایی مسلمانان و به ویژه شیعیان است.

زیارت اربعین تبدیل به محملی برای ارتباط هر چه بیشتر مسلمانان از زبان ها، اقوام و ملیت های مختلف حول محور زیارت امام حسین (علیه السلام) شده است.

همچنین تأکید شده است: ابعاد مختلف اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و مالی این راهپیمایی باید مورد توجه قرار گیرد و نسبت به باور های مذهبی، فرهنگ و تفکر شیعی آنالیز گردد.

بعضی از نتایج تحلیل پیمایش راهپیمایی اربعین حسینی: ظرفیت ها، چالش ها، نماد ها و معانی به قرار زیر است:

غیرشاغلان دید گاه به نسبت مساعدتری درخصوص نحوه برگزاری مراسم راهپیمایی اربعین نسبت به شاغلان دارند، در حالی که شاغلان بیش از غیرشاغلان در مراسم شرکت داشته اند، اما نظرات آن ها در خصوص نحوه برگزاری مراسم، انتقادی تر بوده است.

از بین متغیر های جمعیت شناختی مؤثر بر مسائل و کاستی های راهپیمایی اربعین آثار گسترده سن از مواردی بوده که اثبات شده است؛ سنین 15 تا 19 سال، 30 تا 44 سال و بالاتر از 60 ساله ها نسبت به وجود نحوه عزاداری گروه های مختلف شیعیان با هم، مسائل موجود در عراق (احساس امنیت کم)، سخت گیری های امنیتی آزاردهنده در این مراسم و شرکت نمایندگانی که زبان یکدیگر را متوجه نمی شوند، دیدگاه مثبت دارند و به عبارت صریح تر، معتقد هستند که این مسائل وجود دارد. سایر گروه های سنی، رویکردی معکوس به موضوع دارند.

متأهلین، به طورکلی به دفعات بیشتری نسبت به مجردین در راهپیمایی های اربعین مشارکت می نمایند.

شاغلان (7/56 درصد) بیش از غیرشاغلان (3/43 درصد) در راهپیمایی اربعین سال 1396 مشارکت داشته اند.

سطح تحصیلات با تعداد دفعات مشارکت در راهپیمایی اربعین، رابطه مستقیم دارد، لذا هرچه سطح تحصیلات فرد بالاتر می رود، میزان دفعات مشارکت وی در راهپیمایی های سالیانه اربعین نیز افزایش می یابد.

طبقه مالی، تأثیری بر دفعات مشارکت در راهپیمایی اربعین ندارد.

دفعات مشارکت در راهپیمایی اربعین بر نگرش درخصوص اثر گذارترین نماد ها و رسانه ها در راهپیمایی اربعین درباره میهمان نوازی و محبت مردم عراق تأثیر مستقیم دارد و با افزایش دفعات مشارکت، نگرش افراد نسبت به این نوع نماد، موافق تر می گردد.

در بخش مربوط به جمع بندی: سیاست های کلان و راهبردی پژوهش، نیز چنین بیان شده است:

نتایج این مطالعه پیمایشی، بیش از هر چیز این ایده را اثبات می نماید که شرکت نمایندگان در راهپیمایی اربعین حسینی، اهدافی، چون تقویت اتحاد و همبستگی بین مسلمانان، شناخت بهتر اهل بیت (علیه السلام)، افزایش آمادگی برای ظهور، احیای ارزش ها و تقویت مقاومت و پایداری را دنبال می نمایند.

راهپیمایی اربعین قابلیت بالایی در تقویت و تحکیم اعتقادات دینی، همبستگی دنیا اسلام و همچنین تقویت مقاومت و پایداری جوامع اسلامی در برابر هجمه های تبلیغاتی، سیاسی یا نظامی کشور های متخاصم دارد.

اگر چه این رویکردها، با توجه به شرایط منطقه و دنیا، می تواند معنای سیاسی نیز داشته باشد، اما از نظر نوع کنش ها و اقدامات، بر تقویت عناصر دینی و اعتقادی تمرکز دارد و از این رو، راهپیمایی اربعین قابلیت بالایی در تقویت و تحکیم اعتقادات دینی، همبستگی دنیا اسلام و همچنین تقویت مقاومت و پایداری جوامع اسلامی در برابر هجمه های تبلیغاتی، سیاسی یا نظامی کشور های متخاصم دارد، در حالی که کارکرد سیاسی مراسم از خلال جنبه های معنوی و دینی به خوبی حاصل می گردد، اما عموماً مشارکت نمایندگان نسبت به بهره برداری سیاسی جناح خاص یا کشور خاص از مراسم، نقد دارند و این اتفاق را خطری برای همبستگی و اتحاد و در تضاد با روح حاکم بر مراسم و همچنین انگیزه ها و دلایل حضور خود تلقی می نمایند.

همچنین در ادامه نتایج این پژوهش بیان شده است که آثار اعتقادی اربعین، نوعاً همان آثاری هستند که بر تقویت همبستگی اجتماعی و سیاسی دنیا اسلام و خصوصاً تشیع نیز مؤثر است.

بعضی مخاطرات قابل توجه در این بخش از پژوهش به قرار زیر است:

تحرکات فرقه های انحرافی در مراسم که ممکن است بر اساس برنامه از پیش معین شده کشور های متخاصم اتفاق افتاده باشد، که این فرقه ها با دامن زدن به رفتار های انحرافی مانند قمه زدن و آسیب رساندن به خود یا دیگران، در تعارض با روح حقیقت جویی در مراسم اقدام می نمایند، لذا باید در این خصوص هوشیاری لازم را اتخاذ کرد.

غلبه ابعاد مادی مراسم و بعضی تحرکات برای تبدیل مراسم به نوعی گردهمایی تفریحی، مصرف گرایانه یا سودجویانه، از دیگر جنبه های پنهانی است.

هر جنبه ای از مراسم که در تضاد با هدف متعالی و اعتقادی مستتر در راهپیمایی است را باید به عنوان یک نقطه بحران در برابر این حرکت شکوهمند تلقی کرد (لزوم توجه و برنامه ریزی برای مهار و راهنمایی نقاط بحران، تا به بحران فراگیر بدل نگردد).

مهمترین دستاورد های تحقیق در قالب مجموعه گزاره های سیاستی و راهبردی به منظور بهره برداری عملیاتی بهتر به قرار زیر بیان شده است:

تمرکز بر بعد اعتقادی و دینی مراسم و پرهیز از گفتمان سیاست زده

مدیریت مراسم از نظر نفوذ جریان های انحرافی

تقویت و ساماندهی زیرساخت های ارتباطی

ارتقای سطح خدمات و امکانات بهداشتی

مدیریت متمرکز نیروی انسانی

برون سپاری مدیریت اسکان زائران

مدیریت فراوری، توزیع و مصرف غذا

بازنمایی رسانه ای دینی و اعتقادی مراسم راهپیمایی با تکیه بر مهمترین دستاورد های تجربه شده (و پرهیز از کنایه های سیاسی صریح در بازنمایی رسانه ای).