پناه بر خدا آخرالزمان شده! - مجله سفرنامه پاریس

پناه بر خدا آخرالزمان شده!

نویسنده: مریم مهر

تا به حال به این فکر نموده اید که بتوانید سلول های پوستتان یک قلب تپنده بسازید؟ اگر این خبر به گوش مادر بزرگ هایمان برسد، با یک دست می زنند روی دست دیگرشان و می گویند: وا، چه کارها! پناه بر خدا آخر الزمان شده! حالا به قول مادر بزرگ هایمان به این خبر آخر الزمانی توجه کنید: سلول های پوستی مستقیماً به سلول های قلبی با قابلیت تپش تبدیل شدند.

این خبر در تازیخ 31 ژانویه سال 2011 میلادی در Science Daily چاپ شد. از قرار، دانشمندان مؤسسه ی تحقیقاتی Scripps پیروز شده اند سلول های پوستی بالغ را به طور مستقیم به سلول های قلبی که دارای توانایی تپیدن هستند، تبدیل نمایند؛ آن ها این کار را بدون این که مجبور باشند ابتدا مراحل سخت ایجاد سلول های جنینی را پشت سر بگذارند، انجام داده اند.

این خبر خیلی خوبی است و روزنه ی امیدی است برای درمان بسیاری از بیماری ها و آسیب هایی همانند آسیب به سلول ها یا فقدان آن ها که باعث بیماری های قلبی، بیماری های پارکینسون و آلزایمر و ... می شوند.

پرفسر سنگ دینگ که این برنامه ی تحقیقاتی را رهبری می نماید، می گوید: این کار نشان دهنده نمونه ی تازهی از کار بر روی برنامه ریزی دوباره ی سلول های بنیادی است. سلول های بنیادی، سلول های دوران جنینی هستند که توانایی و قابلیت تبدیل شدن به سایر سلول ها و در نهایت بافت های تخصصی بدن را دارند. آن ها امیدوارند که این روش باعث برداشتن مانع های بزرگی گردد که بر سر راه درمان از طریق ی سلول های بنیادی وجود دارد.

چگونگی ساخت این سلول های آخر الزمانی

هم چنان که بدن انسان رشد می نماید، سلول های بنیادی جنینی هم طی فرایندی که تمایز نام دارد، تقسیم و تکثیر می شوند و به انواع دیگری از سلول های پیشرفته تر و بالغ تر، تبدیل می شوند. این سلول ها همه ی انواع سلول های بدنی و بافتی را ایجاد می نمایند. پس از پشت سر گذاشتن مرحله ی جنینی، بدن انسان توانایی محدودی برای فراوری سلول های تازه جهت جای گزینی آن هایی که از دست رفته اند یا آسیب دیده اند، دارد. بنابراین دانشمندان همواره کوشش می نمایند راه هایی پیدا نمایند تا بتوانند سلول های بالغ انسانی را برای بازگشتن به مرحله ی جنینی و مرحله ی چند توانی برنامه ریزی نمایند و سپس آن ها را به هر نوع سلول که احتیاج است، تبدیل نمایند. این برنامه ریزی سلول ها، نسبت به مرحله ای که در آن هستند و توانایی تقسیمی که دارند، انجام می گردد. دانشمندان با استفاده از این تکنیک ها امیدوارند که بتوانند روزی از سلول های پوستی برای تبدیل به سلول های مغزی یا قلبی استفاده نمایند و سپس دوباره آن ها را برای معالجه ی بافت آسیب دیده به بیمار تزریق نمایند.

در سال 2006م. دانشمندان ژاپنی خبر دادند که می توانند سلول های پوستی موش را دوباره برنامه ریزی نمایند تا به یک سلول چند توانی تبدیل گردد. این کار با تزریق چهار ژن به درون سلول هایی که گفتیم، صورت می گیرد.

هر چند تکنولوژی فراوری این سلول ها که سلول های بنیادی القا شده (ips) نام گرفته، پیشرفت بزرگی است، اما هم چنان مانع هایی وجود دارند که باید آن ها را قبل از به کار بردن در معالجه ها از بین برد.

پرفسور دینگ می گوید: فراوری این سلول های بنیادی القا شده و تبدیل آن ها به سلول های بافتی خاص با عمل کرد ویژه، خیلی خیلی وقت گیر و خسته نماینده است. هم چنین آن چه که فراوری می گردد، ایده آل، کامل و بی نقص نیست؛ به ویژه آن که حدود دو تا چهار هفته زمان می برد تا دانشمندان سلول های بنیادی القا شده را از سلول های پوستی فراوری نمایند. هم چنین این مراحل فقط با استفاده از یک سلول از بین هزاران سلولی که تمایز را به طور کامل انجام داده اند، نتیجه بخش نیست. تازه پس از به دست آوردن سلول های بنیادی القا شده، باید مراحل سخت و طاقت فرسای برانگیختن این سلول ها برای تمایز و تبدیل به سلول های دلخواه طی گردد که خود آن حدود دو تا چهار هفته ی دیگر زمان می برد.

از این ها گذشته، عملیات فراوری سلول های بالغ از سلول های بنیادی القا شده، کاملاً هم بی نقص و قابل اعتماد نیست. برای مثال وقتی که دانشمندان، سلول های بنیادی القا شده را تحریک می نمایند تا به سلول های قلبی تبدیل شوند، سلول های حاصل، مخلوطی از سلول های قلبی و تعدادی از سلول های بنیادی القا شده ی ضعیف هستند. دانشمندان نگرانند که تزریق این سلول های قلبی تازه به همراه بقیه ی سلول های چند توانی به بیمار، خطرناک باشد؛ چون وقتی که سلول های چند توانی به موش ها تزریق شده، باعث ایجاد سلول های سرطانی شد. به خاطر این نگرانی ها پرفسور دینگ و همکارانش تصمیم گرفتند تا سعی نمایند مرحله ی سلول های بنیادی القا شده را کنار بگذارند و به طور مستقیم از یک نوع سلول بالغ (یک سلول پوستی) به سلول های دیگر (یک سلول قلبی) میان بر بزنند.

یک میان بر با حال

تیم تحقیقاتی، همان چهار ژنی را که در ابتدا برای ساختن سلول های ips از سلول های فیبروبلاستی پوستی بالغ استفاده شد، به کار بردند؛ اما به جای آن که اجازه دهند این ژن ها به طور دائمی در این سلول ها فعال شوند، تنها بعد از چند هفته فعالیت آن ها را متوقف کردند؛ البته درست پس از تبدیل سلول ها به سلول های ips. آن ها بعد از خاموش شدن این چهار ژن، برای تبدیل سلول ها به سلول های قلبی، سیگنال هایی را به آن ها وارد کردند.

پرفسور دینگ می گوید: در طی 11 روز، از سلول های پوستی به سلول های تپنده ی قلبی در محیط آزمایشگاه دست پیدا کردیم. این کار آن ها واقعاً خارق العاده بوده است. او می گوید که این روش از اساس با آن چه که از طریق ی سایر دانشمندان در گذشته اجرا شده، تفاوت دارد و اشاره می نماید که اگر به سلول ها سیگنال های متفاوتی داده گردد. می توان آن ها را به سلول های مغزی و یا لوزالمعده تبدیل کرد. پرفسور دینگ می گوید این کار مثل به فضا فرستادن یک موشک است؛ تا حالا مردم فکر می کردند باید اول موشک را بر روی ماه فرود آورد و سپس از آن جا به سایر سیارات رفت، اما ما در این جا نشان دادیم که درست پس از برخاستن از زمین، شما بدون این که لازم باشد ابتدا به ماه بروید، می توانید موشک را به یک سیاره ی دیگر راهنمایی کنید؛ این نمونه، کاملاً یک نمونه ی تازه است.

به علاوه با درک بهتر زیست شناسی پایه ی سلول های بنیادی، مرحله ی بعدی، اصلاح بیش تر این روش است؛ به طوری که با کنار گذاشتن احتیاج به وارد کردن این چهار ژن، احتمال توسعه سرطان های ناخواسته کاهش یافته است. در نتیجه، بسیاری از دانشمندان از جمله پرفسور دینگ، برای به دست آوردن سلول های ips بدون استفاده از این ژن ها، بر روی تکنیک های تازه کار نموده اند؛ اما با این روش تازه که مرحله ی سلول های ips را دور می زنند (روش میان بر) برای کوتاه کردن زمان، به این ژن ها احتیاج است.

آستین بالا زده ایم

کار بر روی سلول های بنیادی در کشور خودمان هم در حال توسعه است؛ به طوری که مؤسسه های تحقیقاتی و پژوهشی ای همانند مؤسسه ی رویان با همین هدف ایجاد شده اند. در گذشته، خیلی از افراد برای درمان بیماری های خود مجبور بودند که به کشورهای خارجی سفر نمایند؛ اما امروزه با پیشرفت این شاخه از علم و هم چنین علم پزشکی، این احتیاج خیلی کم تر شده و در بعضی موارد به صفر رسیده است.

سلول های بنیادی در بند ناف، چشم، مغز استخوان و پوست یافت می شوند. طرح های زیادی در زمینه های قلب، چشم، عصب و سلول های مولد انسولین در مؤسسه ی رویان در حال اجرا است. یکی از پژوهشگران این مؤسسه می گوید، یکی از شایع ترین دلیل های مرگ و میر در جهان سکته ی قلبی است. سلول های بنیادی هم توانایی تکثیر بالایی دارند و قادر به تمایز به سلول های دیگر هستند. در بیش تر کشورهای پیشرفته از جمله ژاپن، آمریکا و آلمان با استفاده از این سلول ها دست به تحقیقات گوناگونی زده اند. در ایران هم این کار به ویژه با هدف ترمیم ضایعات بافت قلب در حال اجرا است؛ این فعالیت ها در پژوهشکده ی رویان و با هم کاری مرکز قلب تهران دنبال می گردد.

یک چشمه از پیروزیت های دیگر این پژوهشکده، تمایز پیروزیت آمیز سلول های بنیادی جنینی به سلول های مولد انسولین است که یاری بزرگی به بیماران دیابتی می نماید. طرح های دیگری که پژوهشکده ی رویان بر روی آن کار می نمایند، به کارگیری سلول های بنیادی در درمان نارسایی های چشمی از جمله آسیب دیدگی قرنیه و هم درمان ضایعات نخاعی در مصدومان و بیمارانی است که دچار این ضایعات هستند.

در داخل کشور بانک خون بند ناف جنینی هم ایجاد شده. هدف این بانک نگهداری از نمونه های خون بند ناف جنین است. از سلول های بنیادی موجود در این نمونه ها می توان برای درمان و ترمیم بافت های آسیب دیده ی قلب، بافت های استخوانی، سوختگی ها، ضایعات پوستی و هم درمان ضایعات عصبی استفاده کرد.

منبع:نشریه انتظار نوجوان شماره 73

منبع: راسخون