شکرگزاری در کنار چشمه آب هیزج - مجله سفرنامه پاریس

روستای هیزج همدان در منطقه قهاوند واقع شده و از روستاهای مهم همدان به حساب می آید. طبق مطالعه هایی که باستان شناسان بر روی تپه تاریخی روستای هیزج که منطقه مسکونی قدیمی روستای هیزج هم بوده انجام داده اند، قدمت این روستا به سده های هشت و نه هجری شمسی و یا حتی قبل تر از آن می رسد. کاوش ها روی تپه تاریخی نشانگاه، که بین روستای هیزج و رزج واقع شده، نشان می دهد که زمان اشکانیان هم این روستا محل زندگی بوده است.

تنها منبع تاریخی مربوط به این روستا، کتاب خاطرات میرمحمدباقر وفسی است که درآن کتاب نوشته شده است: در دوران صفوی این روستا محل زندگی سنی ها بوده و چشمه قدیمی و پرآب روستا به همراه زمین های کشاورزی حاصلخیز باعث شده که قوم های مختلفی به سمت این روستا مهاجرت کنند.

به نظر می رسد قدیمی ترین ساکنان روستای هیزج (پس از خروج سنی ها) اجداد طایفه نبی خان باشند زیرا که دو طایفه بزرگ سلیمی ها و مختاری ها نیز مهاجرند. مختاری ها با مالکیت نزدیک به 25 درصد روستا (که از مالکان قبلی روستا خریداری کرده بودند) در نقاط مهم و اصلی روستا مستقر شدند (اطراف چشمه بدون شک از نقاط استراتژیک روستا محسوب می شد) و این امر نشان می دهد که تا پیش از ورود مختاری ها، این روستا از آبادانی زیادی برخوردار نبوده است. انتقال آب سرچشمه به داخل روستا و حفر و احداث کانال، در سال های پس از حضور طایفه مختاری ها و سلیمی اجرا شده است. اجداد مختاری ها بین سال های 1220 تا 1230 هجری شمسی (زمان حکومت محمد شاه قاجار) وارد این روستا شدند. طایفه مختاری ها، که اصالتاً فراهانی هستند، نخست در روستای طمه چی ساکن می شوند (زمان حیات مختار بیگ) و سپس از فرزندان مختار بیگ، علی قلی بیگ، الله یار و خدایار بیگ در روستای امیرآباد، اسفندیار بیگ و حنیفه در روستای هیزج و مابقی در طمه چی و خماجین مستقر می شوند. در سال های بعد فرزند خدایار بیگ، خداقلی بیگ (جد نویسنده) و نیز فرزند آقایار بیگ، علی آقا بیگ (جد صمد مختاری) نیز به روستای هیزج نقل مکان می کنند.

طبق رسم دیرینه اهالی روستای هیزج که بیش از 100 سال قدمت دارد، همزمان با شروع شیردهی گوسفندها، یک روز همه اهالی کنار سرچشمه روستا رفته و شیربرنج می پزند. اهالی با این کار، برای تداوم بارندگی و زیاد شدن شیر دام هایشان دعا می کنند.

به منظور حفظ این آداب کهن، مراسم شکرگزاری در کنار چشمه آب هیزج قهاوند از میراث ناملموس استان همدان با تلاش اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان، در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

آثار ناملموس هویت یک شهر است

فریبا نعمتی از کارشناسان جامعه شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان در این باره می گوید: در این روز مردم با پختن آش نذری و شیربرنج به درگاه خداوند متعال شکرگزاری می کنند و بعد از پخت غذا مقداری از آن را به عنوان نذر به درون چشمه می ریزند.

او با بیان اینکه این آئین شکرگزاری باعث افزایش وفاق و همدلی میان اهالی روستا شده است، اضافه می کند: آثار ملموس و ناملموس هر کدام در هویت و فرهنگ یک شهر و یا روستا اثرگذار است و ضرورت حفظ و ماندگاری این آثار، ثبت ملی آنها است که به مرور در حال انجام است.

نعمتی با بیان اینکه توجه به این مراسم می تواند باعث رونق منطقه شده و سالانه افراد زیادی را به هیزج جذب کند، ادامه داد: سنت های شفاهی، هنرهای اجرایی و نمایشی، فعالیت های جمعی، آئین ها و جشن ها، خوراک و پوشاک جزئی از میراث فرهنگی ناملموس است که نسل به نسل منتقل شده و ثبت این میراث ارزشمند از اهمیت بالایی برخوردار است.