چه عواملی باعث می گردد ایرانی ها در برابر کرونا از خود مراقبت نکنند؟ - مجله سفرنامه پاریس

به گزارش ایسنا، ویروس کووید- 19 طی زمانی کوتاه در کشور های مختلف گسترش یافته و باعث همه گیری جهانی شده است و علاوه بر مرگ و ناتوانی، فشار های روانی اجتماعی و اقتصادی ایجاد نموده است. این ویروس به دلیل ویژگی های خاص مثل قدرت انتقال سریع، دوره نهفتگی کوتاه و... احتیاج به مشارکت مردم در خودمراقبتی، خودداری از حضور در تجمعات عمومی و همکاری های بین بخشی در حوزه سلامت دارد.

خودمراقبتی راهی در دسترس و کم هزینه برای پیشگیری و کنترل بیماری ها است و شامل مشارکت فعالانه بیمار در فرایند مراقبت از خود مانند مشاهده علائم، پیگیری پیشرفت درمان، آنالیز عوارض جانبی و در مجموع پیگیری رفتار های مرتبط با سلامت چه در افراد بیمار یا سالم است.

محمود کیوان آرا و راحله سموعی؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و همکارانشان معتقدند که ملاحظات و دستورالعمل های منتشرشده در خصوص پیشگیری از کووید-19 در حد مورد انتظار اجرا نمی گردد؛ به همین دلیل با انجام مطالعه ای به آنالیز موانع مشارکت مردم ایران در خودمراقبتی برای پیشگیری از شیوع کووید-19 پرداختند.

این پژوهش به صورت مقطعی (فروردین ماه 1399) و در دو مرحله کیفی و کمی انجام شد. در مرحله کیفی از 11 نفر از اساتید و مدیران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان برای شرکت در جلسه بحث گروهی دعوت شد و در یک جلسه دو ساعته نظرات آن ها در خصوص موانع مشارکت مردم مورد آنالیز نهاده شد. همچنین نظرات مردم نیز در خصوص شرایط شیوع ویروس کرونا و عدم حضور در اجتماعات، در مصاحبه های تلفنی هدفمند دریافت شد. محتوای بحث گروهی و مصاحبه ها به روش تحلیل محتوا کدگذاری و طبقه بندی شدند.

بر اساس داده های به دست آمده در بخش پژوهش کیفی، پرسش نامه ای در خصوص میزان خودمراقبتی افراد طراحی شد و 1056 نفر از سراسر ایران آن را تکمیل کردند و با استفاده از آن، میزان خودمراقبتی مردم و موانع آن مورد آنالیز نهاده شد.

موانع خودمراقبتی در برابر کرونا

در بحث گروهی کارشناسان و مصاحبه های مردمی (بخش کیفی)، موانع خود مراقبتی مطرح شده در 6 طبقه اصلی اجتماعی- اقتصادی، روان شناختی، مذهبی، سیاسی و مرتبط با حاکمیت، مرتبط با نظام سلامت و موانع اطلاعاتی دسته بندی شدند.

همچنین طبق یافته های این مطالعه از بین موانع مطرح شده در بخش کمی، از نظر مردم مهم ترین مانع خودمراقبتی به عوامل سیاستی مدیریتی مربوط است. بر اساس این یافته ها، تاخیر در اقدام به موقع و تصمیم گیری متناقض مسئولان، عدم اقدام طبق دستورالعمل های استاندارد، ناچیز انگاری اولیه بیماری و... از جمله مهم ترین موانع خودمراقبتی مردم است.

دیگر موانع مطرح شده در این پژوهش به ترتیب عبارتند از:

موانع روان شناختی خودمراقبتی از جمله: عدم آموزش مدیریت استرس و هیجانات منفی، عدم باور به آسیب پذیر بودن، خودخواهی، بی احتیاطی و ناتوانی در همدلی با دیگران و. موانع اجتماعی- اقتصادی شامل تضاد خودمراقبتی با تامین اقتصادی، نداشتن توانایی برای هزینه کرد سلامتی، مسئولیت اجتماعی را وظیفه دیگران دانستن، وفاداری به باور های غلط، عدم توانایی مردم در سرگرم کردن خود، لزوم فرهنگ سازی خرید اینترنتی و ...؛ موانع مرتبط با نظام سلامت مثل؛ فقدان تجربه و نداشتن پیشینه علمی درباره بیماری، نداشتن امکانات و زیرساخت مجهز برای مقابله با بیماری، عظیم نمایی و ناچیزنمایی بیماری توسط کادر درمان، درگیر شدن بعضی پزشکان و داروخانه ها در احتکار امکانات بهداشتی، مبتلا شدن کادر درمان با وجود آگاهی و اطلاعات و...است.

موانع اطلاعاتی نیز مثل شایعه پراکنی، ماهیت سخت و پیچیده توصیه های ارائه شده، محدود کردن کانال های ارتباطی و لزوم معرفی و فعالیت منابع اطلاعاتی درست؛ موانع مذهبی مثل انتشار اطلاعات نادرست مذهبی و تحریک مردم به تجمع در مراکز مذهبی، استفاده ابزاری از دین، عدم نظارت بر محتوای مذهبی ارائه شده و فاصله زیاد بین روحانیون و جامعه پزشکی و مغایرت بعضی توصیه های علمی درباره این بیماری با رهنمود های دینی است.

به گفته پژوهشگران مطالعه؛ با آنالیز یافته ها به نظر می رسد با وجود ارائه بعضی تعابیر نادرست از تعالیم دینی که گاهی مغایر با دستورات بهداشتی پاندمی کووید-19 بود، به دلیل آموزه های دینی قبلی مردم چالش زیادی در این حوزه گزارش نکردند.

میزان خودمراقبتی مردم ایران در همه گیری کووید-19

طبق یافته های این مطالعه در فروردین ماه 1399، از 1056 نفر پاسخ گوی نظرسنجی، 8 نفر مبتلا به کرونا، 31 نفر مشکوک و بقیه غیر مبتلا بودند و طبق نظر شرکت نمایندگان و خودارزیابی آن ها در خصوص انجام خودمراقبتی، میانگین این نمره (از بین عدد یک تا 10)، 8.5 است. طبق این خودارزیابی، میانگین نمره خودمراقبتی در زنان بیشتر از مردان بود و این نمره در افراد مجرد و متاهل تفاوتی نداشت. همچنین معین شد با افزایش سطح تحصیلات میانگین نمره خودمراقبتی افزایش می یابد و این میزان در گروه های شغلی مختلف تفاوتی نداشت.

به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ به نظر می رسد زنان بیشتر مسئولیت مراقبت از خانواده را پذیرا بوده و هشدار های مراقبتی را بیشتر دنبال می نمایند. میزان تحصیلات نیز اصولا از دو جنبه دسترسی بیش تر افراد تحصیل نموده به یافته های مبتنی بر شواهد و احتمال برخورداری بیشتر از تعاملات اجتماعی معتبر، رفتار های مراقبتی را می تواند افزایش دهد.

از نظر محققان؛ با توجه به این که این نظرسنجی در محیط شبکه های اجتماعی اجرا شده است، احتمال شرکت در نظرسنجی برای افرادی که امکانات و دسترسی بهتری به این شبکه ها را داشته اند، بیشتر بود و باید در تعمیم نتایج احتیاط کرد.

با توجه به نتایج به دست آمده، پژوهشگران می گویند: مدیران حوزه سلامت و سیاست گذاران می توانند با برنامه ریزی در خصوص موانع شناسایی شده در این مطالعه، مردم را برای خودمراقبتی بیش تر و موثرتر راهنمایی و همراهی نمایند.

نتایج این مطالعه مهرماه امسال به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان شناسایی موانع خودمراقبتی برای پیشگیری از شیوع کووید-19 از دیدگاه متخصصین سلامت و مردم: یک مطالعه ترکیبی در ماه نامه دانشگاه علوم پزشکی مازندران منتشر شده است.